Προφανώς και δεν είναι τόσο εύκολο να υπολογιστούν τα δισεκατομμύρια βιβλία που έχουν πουληθεί από τότε που ο αγαπητός Γουτεμβέργιος εφηύρε τη μηχανή τυπογραφίας. Ούτε είναι λιγότερο δύσκολο, ακόμα κι αν πάμε αιώνες μετά, να βρούμε τους αριθμούς των βιβλίων που πουλιόντουσαν, καθώς έπρεπε να φτάσουμε στον 20ο αιώνα για να αρχίσουν οι εκδοτικοί οίκοι να απλώνουν τα δίχτυα τους μακρύτερα από τις χώρες που ήταν εγκατεστημένες.
Έτσι, έχουμε μόνο τους αριθμούς των τελευταίων περίπου 100 χρόνων και κάποιες εκτιμήσεις όσων ασχολούνται με αυτό το σπορ.
Ακόμα κι έτσι, έχουμε ένα καλό δείγμα, για το τι είδους βιβλία διάβασαν οι άνθρωποι τον αιώνα που μας πέρασε:
20. The Tale of Peter Rabbit από Beatrix Potter
Πούλησε περίπου 45 εκατομμύρια αντίτυπαΜία Potter (θηλυκού γένους όπως καταλάβατε), το 1902, κυκλοφορούσε ένα παιδικό παραμύθι (εικονογραφημένο από την ίδια) κι έκανε τους γονείς όλου του κόσμου να αγοράσουν την ιστορία του θρυλικού Peter Rabbit (ένας λαγός που, ναι, έχει όλα τα χαρακτηριστικά μικρού παιδιού) και να κάνουν τα παιδιά τους να ταξιδέψουν μαζί του στον κήπο του κυρίου McGregor καθώς ο τελευταίος προσπαθεί να τον πιάσει.
Βιβλίο που άλλος ένας αιώνας να περάσει, δεν θα πάψει να αποτελεί σύντροφο κάθε νεαρής ψυχής.
19. The Ginger Man από τον J. P. Donleavy
Πούλησε περίπου 45 εκατομμύρια αντίτυπαΤο παρθενικό μυθιστόρημα του Αμερικανού με ιρλανδικές ρίζες Donleavy, αποτελεί μέχρι σήμερα και το πιο εμπορικό του έργο. Γραμμένο το 1955, περιγράφει τις ιστορίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένας Αμερικάνος και η Αγγλίδα σύζυγος του στο μεταπολεμικό Δουβλίνο.
Στις λέξεις του κλείνεται το κλίμα μιας ολόκληρης εποχής και τα πρώτα σκιρτήματα μιας “δαγκωμένης” σεξουαλικής απελευθέρωσης, που άλλωστε προκάλεσε πολλά προβλήματα στην κυκλοφορία του βιβλίου σε Αμερική και Αγγλία, αλλά συνέβαλε και τα μέγιστα στην εξάπλωση του θρύλου.
18. Charlotte's Web από τον E. B. White
Πούλησε περίπου 45 εκατομμύρια αντίτυπαΠανέξυπνο και πανέμορφο παιδικό βιβλίο που κυκλοφόρησε το 1952 κι έκανε σχεδόν αμέσως τον συγγραφέα του πασίγνωστο.
Το παραμύθι εξιστορεί τις περιπέτειες ενός μικρού γουρουνιού, του Wilbur, που κινδυνεύει από τον αγρότη της φάρμας που θέλει να το κάνει… μπέικον. Μία όμως ευφυέστατη αράχνη, και φίλη του Wilbur, η Charlotte, αποφασίζει να τον σώσει με τον εξής πρωτότυπο τρόπο: γράφει τα χαρίσματα και τις αρετές του Wilbur στον ιστό της, για να πείσει τον αγρότη να τον ελευθερώσει! Το αποτέλεσμα μην το ρωτάτε.
Η ιστορία παραμένει γοητευτική μισό αιώνα μετά, ένα βιβλίο που εξυμνεί τη φιλία με τον πιο γλυκό τρόπο.
17. The Eagle has landed από τον Jack Higgins
Πούλησε περίπου 50 εκατομμύρια αντίτυπαΈνα περίεργο πολεμικό θρίλερ που κυκλοφόρησε το 1975 από έναν συγγραφέα που ότι έπιανε γινόταν χρυσός (“Higgins” είναι το ψευδώνυμο του Βρετανού νοβελίστα Harry Patterson).
Βρισκόμαστε στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και η ηγεσία του Γ’ Ράιχ (Χίτλερ και Χίμλερ δηλαδή) συλλαμβάνει το ακραίο σχέδιο να προσπαθήσει μια ομάδα στρατιωτών, μεταμφιεσμένοι σε Πολωνούς, να συλλάβουν τον Άγγλο πρωθυπουργό Ουίνστον Τσώρτσιλ! Πράγματι, οι 14 στρατιώτες εγκαθίστανται στο μικρό χωριό που πρόκειται να φτάσει το υποψήφιο θύμα και καταστρώνουν το σχέδιο τους. Ένα αναπάντεχο, όμως, γεγονός κάνει να κυλήσουν τροχοί που θα οδηγήσουν τα γεγονότα σε περίεργες ατραπούς.
Με τη μέθοδο του ψευδο-ντοκουμέντου, το βιβλίο αυτό είναι ένα εξαιρετικό θρίλερ που κορυφώνεται καθώς πλησιάζεις προς το τέλος του.
16. The Name of the Rose από τον Umberto Eco
Πούλησε περίπου 50 εκατομμύρια αντίτυπαΒιβλίο που το έχουμε παρουσιάσει εδώ κατά το παρελθόν, και οφείλει κάθε άνθρωπος που σέβεται τον εαυτό του να το διαβάσει. Θα σας πρότεινα να πράξετε κάτι το οποίο θεωρώ πολύ σημαντικό, δηλαδή να διαβάσετε συγκεκριμένο βιβλίο στα ιταλικά εφόσον γνωρίζετε τη γλώσσα και όχι στις μεταφράσεις, όπως στα ελληνικά και στα αγγλικά.
15. Black Beauty από την Anna sewell
Πούλησε περίπου 50 εκατομμύρια αντίτυπαΣυγκλονιστικό βιβλίο που γράφτηκε το 1877 και έγινε αμέσως best seller. Η συγγραφέας του δυστυχώς πέθανε 5 μήνες μετά την κυκλοφορία του.
Την ιστορία, μας την αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο ένα άλογο (!) που ακούει στο όνομα “Μαύρη Ομορφιά”. Μέσα από μια σειρά γεγονότων, το βιβλίο υμνεί την αγάπη προς τα υπόλοιπα πλάσματα, την αναζήτηση της ελευθερίας, τη συμπόνια. Το άλογο μας φυσικά συναντάει και το μίσος, τη βία, όμως αυτά που θυμάται στα τελευταία χρόνια της ζωής του, είναι η ευγένεια και η ανθρωπιά που προς ένα “ζώο”, που θα μπορούσε όμως κάλλιστα, να είναι άνθρωπος.
14. Anne of Green Gables από την Lucy Maud Montgomery
Πούλησε περίπου 50 εκατομμύρια αντίτυπαΒιβλίο που γράφτηκε το 1904 με σκοπό να διαβαστεί από όλες τις ηλικίες, την ιστορία του όμως η συγγραφέας του την έγραψε ως παραμύθι για παιδιά!
Έχουμε την Anne, ένα νεαρό ορφανό, που κατά λάθος στέλνεται σε ένα ζευγάρι 50άρηδων που είχαν ζητήσει να υιοθετήσουν ένα αγόρι για να βοηθάει στη φάρμα τους. Φυσικά και η Anne κερδίζει την καρδιά τους με τον χαρακτήρα της ενώ όλο το βιβλίο μας περιγράφει τις περιπέτειες της στην εξοχή, το σχολείο και με τους υπόλοιπους ανθρώπους.
Έξυπνο, συγκινητικό, το “Anne of Green Gables” έγινε αμέσως best seller και οδήγησε σε μια σειρά από συνέχειες, στις οποίες η συγγραφέας παρακολουθεί την ηρωίδα της καθώς μεγαλώνει — στο τελευταίο βιβλίο της σειράς η Anne είναι περίπου 50 χρονών!
13. Heidi από την Johanna Spyri
Πούλησε περίπου 50 εκατομμύρια αντίτυπαΚάπου θα έχει πάρει το αυτί σας για αυτή την κοπελιά. Δύο βιβλία στην ουσία (“Heidi’s years of learning and travel” και “Heidi makes use of what she has learned”), στα οποία οι ιστορίες της Χάιντι εξελίσσονται στις Ελβετικές Άλπεις, εκεί όπου η μικρή μας ηρωίδα στέλνετε από τη θεία που τη μεγάλωσε για να την αναλάβει πλέον ο παππούς της. Ένας γκρινιάρης και μονόχνοτος τύπος που στην αρχή βλέπει τη Χάιντι σαν ένα πρόσθετο βάρος και τίποτα άλλο. Ο καιρός όμως περνάει, ο παππούς μαλακώνει και η πανέξυπνη Χάιντι καταφέρνει να τον αλλάξει.
Άψογο βιβλίο, από τα πιο γνωστά στην ιστορία της παιδικής λογοτεχνίας και φυσικά το πιο εμπορικό.
12. Lolita από τον Vladimir Nabokov
Πούλησε περίπου 50 εκατομμύρια αντίτυπαΚι όμως, το πιο εμπορικό βιβλίο Ρώσου συγγραφέα δεν είναι κάποιο του Τολστόι ή του Ντοστογιέφσκι. Έστω και γραμμένη στα αγγλικά, είναι η προκλητική και αιρετική ιστορία της “Λολίτα“, την οποία μετέφερε αψεγάδιαστα στον κινηματογράφο ο Στάνλεϋ Κιούμπρικ.
Για όσους δεν έχουν πάρει πρέφα, μιλάμε για τον -όχι και τόσο- ανομολόγητο έρωτα ενός καθηγητή με τη δωδεκάχρονη κόρη της γυναίκας του. Πανέμορφη γλώσσα, σκηνές που έχουν μείνει αξέχαστες κι ένας καταραμένος λογοτεχνικός ήρωας που διασχίζει το δρόμο του για την “Κάθαρση” σε 69 κεφάλαια.
11. The Alchemist από τον Paulo Coelho
Πούλησε περίπου 65 εκατομμύρια αντίτυπαΑπό τη μέρα που άρχισα να γράφω στο Niata, όλο αναρωτιόμουν αν θα έπρεπε να κάνω ένα review για αυτό το βιβλίο — το θεωρούσα τελικά καλό ή ήταν ένα σουξεδάκι που ο αναγνώστης του εύκολου βιβλίου το είχε ανάγκη και γι’ αυτό πούλησε σαν τρελό; Όσο περνάει ο καιρός καταλήγω στην πρώτη διαπίστωση.
Άσχετα αν ο Κοέλιο δεν μου πολυαρέσει σαν συγγραφέας (τα βιβλία του γαμώτο λες και είναι κολάζ από κλισέ ατάκες αυτοβοήθειας), στον “Αλχημιστή” είχε να πει μια όμορφη ιστορία και το κατάφερε με έναν όμορο τρόπο. Καμιά φορά αυτό αρκεί για να φτιάξεις έναν όμορφο βιβλίο.
Μέρος 2ο
Όπως, μάλλον, διαπιστώσατε στο πρώτο μέρος της λίστας, τα πιο εμπορικά, λογοτεχνικά βιβλία όλων των εποχών δεν είναι ακριβώς αυτά που περιμένατε. Παιδικά αναγνώσματα (που παίζει, ας πούμε, όσοι δεν είναι γονείς, να μην τα γνωρίζουν), ένα πολεμικό μυθιστόρημα, κάτι άλλα περίεργα και μόνο 2-3 τίτλοι που θα μπορούσες να υποψιαστείς πως έχουν πουλήσει πράγματι σαν ζεστά κουλούρια (“Όνομα του Ρόδου”, “Αλχημιστής”, “Λολίτα”).
Στα 10 πρώτα όμως τελειώνουν αυτά.
Κάθε βιβλίο που θα συναντήσουμε στην πορεία μας προς την κορυφή έχει τη δική του ιστορία, τους δικούς του θρύλους και μύθους να το συνοδεύουν, τη δική του θέση στην αιωνιότητα.
10. The Catcher in the Rye από τον J. D. Salinger
Πούλησε περίπου 65 εκατομμύρια αντίτυπαΟ πιο μυστηριώδης σύγχρονος συγγραφέας γράφει ένα από τα πιο περίεργα βιβλία του προηγούμενου αιώνα. Το απρόσμενο, χαμηλών τόνων ταξίδι δύο ημερών του δεκαεπτάχρονου Χόλντεν σε ένα μικρό κομμάτι γης των Η.Π.Α. μεταμορφώνεται σε μια διαδρομή την οποία ακολουθούμε παίρνοντας για χνάρια την ασθμαίνουσα αθωότητα που εν τέλει, μοιάζει να μην οδηγεί πουθενά και σε όλους τους τόπους μαζί.
9. The DaVinci Code από τον Dan Brown
Πούλησε περίπου 80 εκατομμύρια αντίτυπαΔε νομίζω να είχατε καμία αμφιβολία πως θα το βρείτε στη λίστα. Αν το “Harry Potter” υπήρξε η σειρά βιβλίων-φαινόμενο, ο “Κώδικας Da Vinci” είναι η απόλυτη χιονοστιβάδα του 21ου αιώνα.
Ειλικρινά, υπήρχε μια περίοδος, που σε κάθε παραλία, σε κάθε ξαπλώστρα, έβλεπες κι ένα αντίτυπο του έργου του Dan Brown που του άλλαξε τη ζωή. Και ότι και να λέμε για την pulp λογοτεχνία (που στη ψυχή του είναι και ο “Κώδικας”), εδώ έχουμε να κάνουμε με μια ιστορία, τραβηγμένη μεν από τα μαλλιά, στημένη όμως καταπληκτικά, με ολοζώντανους χαρακτήρες και ένα, όπως και το κάνουμε, τρομερά πιασάρικο θέμα.
Μπορεί να μην άλλαξε τη ζωή κανενός (θα πρέπει όμως να το ευγνωμονούν οι εκδότες μιας κι έσπρωξε πολύ κόσμο στην ανάγνωση βιβλίων, ξανά), άλλαξε όμως, μια για πάντα, τον τρόπο που βλέπουμε τα έργα του Da Vinci.
8. She: A History of Adventure από τον Sir Henry Rider Haggard
Πούλησε περίπου 83 εκατομμύρια αντίτυπαΝαι, τώρα οι περισσότεροι μπορεί να αναρωτηθείτε ποιος διάολος είναι πάλι αυτός ο τύπος και τι βιβλίο είναι τούτο, όμως σας πληροφορώ πως το “She” δεν έχει σταματήσει ποτέ να πουλάει από το 1887 που πρωτοεκδόθηκε. Γιατί μπορεί οι ιστορίες με περιπέτειες σε εξωτικά μέρη και όχι τόσο φιλόξενα, να ήταν must-read πριν καμιά 100σταριά χρόνια, ο συγκεκριμένος τίτλος όμως έγινε κάτι περισσότερο. Οι περισσότεροι ίσως ξέρετε τον συγγραφέα από τις κινηματογραφικές μεταφορές ενός άλλου γνωστού του έργου, τους “Θησαυρούς του Σολομώντα“. Στο “She” όμως, η συγγραφική του τέχνη φτάνει στο απόγειο της.
Το ταξίδι του Χόλι και του κηδεμονευόμενου του σε ένα χαμένο βασίλειο της Αφρικής, τους φέρνει πρόσωπο με πρόσωπο με μια παράξενη, λευκή βασίλισσα που φαίνεται να ελέγχει μια περίεργη ράτσα ιθαγενών. Ναι, ναι, ξέρω. Στα αυτιά σας ακούγονται παρωχημένα όλα αυτά. Γιατί όμως; Ένα ταξίδι και μια περιπέτεια (οποιασδήποτε μορφής) δεν γυρεύουμε ακόμα όταν ανοίγουμε ένα βιβλίο;
7. The Lion, the Witch and the Wardrobe από τον C. S. Lewis
Πούλησε περίπου 85 εκατομμύρια αντίτυπαΜιλάμε φυσικά για το πρώτο βιβλίο από τη σειρά που εξελίσσεται στον φανταστικό κόσμο της Νάρνια. Έχοντας σχετικά πρόσφατα ανακαλυφθεί και από το Χόλιγουντ, η μαγική ιστορία του C.S. Lewis διηγείται τις περιπέτειες τεσσάρων αδερφών που στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ανακαλύπτουν μια ιδιαίτερη ντουλάπα που αποτελεί πύλη για έναν άλλον κόσμο. Έναν κόσμο που η μαγεία είναι αληθινή, τα λιοντάρια μιλάνε και το κακό έχει πάρα πολλές μορφές.
Απευθυνόμενος κυρίως σε παιδιά και εφήβους, ο C.S. Lewis κατασκευάζει τη δική του Μέση Γη, περισσότερο αθώα και πιο απλή. Η ομορφιά όμως του ταξιδιού είναι η ίδια και εξίσου συναρπαστική με την εποχή που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά (1950).
6. And Then There Were None από την Agatha Christie
Πούλησε περίπου 100 εκατομμύρια αντίτυπαΣε γενικές γραμμές μπορώ να πω πως είναι ένα θεσπέσιο αριστούργημα που ξεφεύγει από τα πλαίσια ενός τυπικού βιβλίου και αγγίζει εκείνα των καλών τεχνών. Απλά δεν υπάρχουν λόγια για να περιγράψεις τα συναισθήματα που βιώνεις κατά την ανάγνωση ετούτου του βιβλίου.
5. Dream of the Red Chamber απο τον Cao Xueqin
Πούλησε περίπου 100 εκατομμύρια αντίτυπαΈνα από τα “Τέσσερα Μεγάλα Κλασικά Μυθιστορήματα”, όπως ονομάζουν τα ισάριθμα πιο γνωστά λογοτεχνικά έργα τους οι Κινέζοι, και μάλιστα το πιο πρόσφατο (18ος αιώνας).
Το “Dream of…” θεωρείται μια ημι-αυτοβιογραφία του Cao Xueqin και της οικογένειας του, στην οποία περιγράφει την άνοδο και την πτώση της. Όλη, μα όλη (καλά, σχεδόν όλη, είναι και τεράστια πανάθεμα την) η φιλοσοφία, οι παραδόσεις και η ιστορία της Κίνας είναι (και) σε αυτό το βιβλίο.
Γραμμένο σε μια γλώσσα σχεδόν ποιητική (γραμμένο όχι στα “επίσημα” Κινέζικα αλλά σε μια καθομιλουμένη διάλεκτο, πιο προσιτή στον πολύ κόσμο), διαβάστηκε και διαβάζεται από κάθε Κινέζο που σέβεται τον πολιτισμό του αλλά από το 1973 και μετά που μεταφράστηκε πλήρως και στα Αγγλικά, σε ολόκληρο τον κόσμο.
4. The Hobbit από τον J. R. R. Tolkien
Πούλησε περίπου 100 εκατομμύρια αντίτυπαΑναρωτιέμαι όταν το έγραφε αν είχε ιδέα σε τι μπελάδες έβαζε μια ολόκληρη ανθρωπότητα. Μια ανθρωπότητα που μεγάλωσε ονειρευόμενη μάγους, ξωτικά και δράκους που κρύβουν μεγάλους θησαυρούς. Αλλά πάντα, η μαγεία στο έργο του Tolkien αυτό ήταν: το ταξίδι στο φανταστικό με πολύ, πολύ φυσιολογικούς όρους.
3. The Lord of the Rings από τον J. R. R. Tolkien
Πούλησε περίπου 150 εκατομμύρια αντίτυπαΦυσικά και είναι ένα έργο κι ας διαιρείται σε τρία βιβλία. Φυσικά και είναι το καλύτερο έργο φαντασίας σε οποιαδήποτε μορφή τέχνης (Όμηρε eat dust). Φυσικά και επηρέασε και θα επηρεάζει όχι μόνο συγγραφείς, σκηνοθέτες, ζωγράφους κ.ο.κ. αλλά μια ολόκληρη γενιά νέων (και νέων στην καρδιά) που θα αναζητεί πάντα τη δική του Μέση Γη και το δικό της ταξίδι. Φυσικά πούλησε και θα πουλάει μέχρι το Τέλος των Ημερών.
2. The Little Prince από τον Antoine de Saint-Exupéry
Πούλησε περίπου 200 εκατομμύρια αντίτυπαΚάπου διάβασα πρόσφατα, πως “ο Μικρός Πρίγκιπας” απαγορεύτηκε στην Τουρκία γιατί έχει απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς για τον Κεμάλ! Ειλικρινά χαίρομαι. Αυτό δείχνει για άλλη μια φορά το τι είδους έργο είναι το βιβλίο του Exupery: Παραμύθι αλλά και κραυγή ελευθερίας. Έργο φαντασίας αλλά και βαθύτατα ρεαλιστικό. Όνειρο και πραγματικότητα. Και όπως καθετί ελεύθερο, στόχος μίσους, απαγορεύσεων, διπλών αναγνώσεων για να βρεθεί αυτό που δεν γουστάρουμε, διφορούμενο, έργο οργάνων που θέλουν να μας κοιμίσουν.
Για μένα, ο “Μικρός Πρίγκιπας” είναι η κουβέρτα που σκεπάζομαι κάθε φορά που πιάνει χειμώνας. Και ζεσταίνει σώμα, πόδια, καρδιά, μυαλό και τα όνειρα μου. Και περισσεύει για να χωθούν κι άλλοι πολλοί από κάτω. Χαίρομαι που είναι τόσοι πολλοί.
1. A Tale of Two Cities από τον Charles Dickens
Πούλησε περίπου 200 εκατομμύρια αντίτυπαΤο πιο διάσημο έργο του Dickens, το πιο φιλόδοξο και το πιο εμπορικό βιβλίο όλων των εποχών (μέχρι να το περάσει το επόμενο).
Οι δύο πόλεις είναι το Λονδίνο και το Παρίσι και τα γεγονότα που περιγράφονται ανήκουν στην πιο ταραχώδη περίοδο του 18ου αιώνα: τη Γαλλική Επανάσταση. Το βιβλίο, στα 45 κεφάλαια του, ακολουθεί τις ζωές πολλών πρωταγωνιστών και βλέπει την Ιστορία και από τα μάτια της αριστοκρατίας και της φτωχολογιάς που ετοιμάζεται να εξεγερθεί (το νήμα πιάνεται λίγα χρόνια πριν το 1789). Ο Dickens συλλαμβάνει όχι μόνο το πνεύμα εκείνης της εποχής, καταφέρνει να βρει αντιστοιχίες και στη δική του (1859).
Καταπληκτικό στη γραφή του, ιστορικό ντοκουμέντο αλλά πάνω απ’ όλα, ένα εξαιρετικό δείγμα λογοτεχνίας, έργο που εκτόξευσε τη φήμη του συγγραφέα αλλά και του συνόλου της δουλειάς του. Αν αναρωτιέστε γιατί συνεχίζεται να διαβάζεται μέχρι σήμερα, διαβάστε το πρώτο κεφάλαιο του.
