Κολλημένοι με τα ψώνια και το Shopping therapy; Διαβάστε πώς θα αντιμετωπίσετε μια σύγχρονη μορφή εθισμού, που εξαπλώνεται...
Ειδικά τώρα τις γιορτές, οι περισσότεροι ξοδεύουμε πολύ χρόνο μπροστά στις βιτρίνες των καταστημάτων και συχνά γυρίζουμε στο σπίτι με σακούλες γεμάτες πράγματα. Αυτή την περίοδο λαμβάνει χώρα ένα μεγάλο εμπορικό παζάρι, με υπέρογκα ποσά να δαπανώνται σε διάφορες αγορές. Τα περισσότερα καταστήματα καταγράφουν το 40%-50% του συνολικού ετήσιου τζίρου τους. Το «σύνδρομο της αγοραστικής μανίας», σύμφωνα με τις έρευνες, αφορά περίπου 1 στα 20 άτομα και «προσβάλλει» περισσότερο τις γυναίκες. Τελευταία, όμως, παρατηρείται μια συνεχής αύξηση και του ποσοστού των αντρών. Ποια είναι, όμως, η βαθύτερη αιτία που μας ωθεί σε άχρηστες ή πανάκριβες αγορές; Γιατί το shopping μάς αρέσει τόσο πολύ; Γιατί αγοράζουμε κάτι που στην πραγματικότητα δεν έχουμε ανάγκη;
Αγορές... στον υπερθετικό
«Αν κατανάλωση σημαίνει η δυνατότητα του ανθρώπου να αποκτά αγαθά για να καλύπτει τις απαραίτητες υλικές ανάγκες του, υπερκατανάλωση σημαίνει η τάση μας για να κατανάλώνουμε αγαθά, τα οποία δεν μας είναι πραγματικά απαραίτητα» μας λέει η ψυχολόγος Δήμητρα Σφήκα. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι οι αγορές αποτελούν «συναισθηματικό φάρμακο», που μας «ανεβάζει» ψυχολογικά και μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα. Στην πραγματικότητα, όταν υπερκαταναλώνουμε δεν ενδιαφερόμαστε για το τι αγοράζουμε, αλλά αντλούμε προσωρινή ικανοποίηση από την απόκτηση ενός αγαθού και μόνο. Πρόκειται για το λεγόμενο «shopping therapy».
Ποιες αιτίες μας οδηγούν στα μαγαζιά
Η επιθυμία μας για απόδραση από τα προβλήματα της καθημερινότητας (τα οποία διαρκώς αυξάνονται στις μέρες μας), η προσπάθειά μας να ανακουφιστούμε από το άγχος. Η ανάγκη να εκτονώσουμε αρνητικά συναισθήματα όπως οργή, απογοήτευση και θυμός συχνά μάς οδηγούν στην παροδική ευχαρίστηση που μας προσφέρουν οι αγορές.
Η προσπάθεια να δώσουμε χαρά στον εαυτό μας όταν νιώθουμε ότι οι άλλοι δεν μπορούν να μας την προσφέρουν μερικές φορές μάς οδηγεί στις βιτρίνες των καταστημάτων και αμέσως μετά... στο εσωτερικό τους. Τα ψώνια δίνουν από μόνα τους ευχαρίστηση. Η αγορά ενός προϊόντος λειτουργεί σαν ένα δώρο στον εαυτό μας, για να τον ικανοποιήσουμε.
Συχνά τα ψώνια αντιπροσωπεύουν την ανάγκη να νιώσουμε πάλι παιδιά και τη χαρά του παιχνιδιού. Μόλις αγοράσουμε κάποιο προϊόν, η διάθεσή μας ανεβαίνει όπως όταν ήμασταν παιδιά, που μας έκαναν δώρο ένα παιχνίδι.
Οι πολύ δελεαστικές και προσιτές τιμές διαφόρων αγαθών, χάρη στη τεχνολογική πρόοδο η οποία επιτρέπει τη μαζική παραγωγή.
Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, η οποία δημιουργεί επιπρόσθετες αλλά συχνά πλασματικές ανάγκες.
Η ψυχολογική επιρροή της επαναλαμβανόμενης διαφήμισης ενός προϊόντος επίσης γεννά πλασματικές ανάγκες.
Όλοι γινόμαστε κατά καιρούς υπερκαταναλωτικοί. Ωστόσο, όταν η κατανάλωση αποτελεί καθημερινή συνήθειά μας, αποτελεί πλέον ψυχική διαταραχή (αρκετά συχνή στη σημερινή εποχή). Πρόκειται για μια μορφή εξάρτησης που έχει πολλά κοινά στοιχεία με τον αλκοολισμό ή το κάπνισμα.
Οι συνέπειες του αλόγιστου shopping
Δυστυχώς, μακροπρόθεσμα, το ευχάριστο κλίμα που δημιουργεί η συνήθειά μας να εξορμούμε καθημερινά στα μαγαζιά γίνεται μια επικίνδυνη αυταπάτη. Ωθούμαστε στην ανάγκη για κατανάλωση απλώς για να συμπληρώσουμε το εσωτερικό κενό μας, ως υποκατάστατο για πράγματα που θα μας έδιναν ουσιαστική ευχαρίστηση. Όμως, είναι πλέον αποδεδειγμένο μέσα από έρευνες ότι η υπερκατανάλωση (όπως και το χρήμα)... δεν φέρνει την ευτυχία. Αντίθετα, οδηγεί στη συσσώρευση χρεών και μας προκαλεί ένα μόνιμο αίσθημα ανικανοποίητου. Στην πραγματικότητα, όσοι υπερκαταναλώνουν δεν ενδιαφέρονται καθόλου για το τι αγοράζουν. Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι τελικά ότι:
Χάνουμε τον έλεγχο των οικονομικών μας, η τσέπη μας αδειάζει και ξεσπούν διάφορες προστριβές ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Κι αυτό γιατί οι επιπτώσεις της επηρεάζουν όχι μόνο εμάς τους ίδιους, αλλά και την οικογένειά μας, επιβαρύνοντάς τη με περιττά έξοδα, τα οποία συχνά γίνονται αιτία για καβγάδες. Έτσι, ενώ βραχυπρόθεσμα νιώθουμε ευχαρίστηση από τις αγορές μας, μακροπρόθεσμα αυτή η συνήθεια μας φορτώνει με μεγαλύτερο άγχος και αρνητικά συναισθήματα.
Χάνουμε χρόνο και ενέργεια, όχι μόνο με τις ώρες που σπαταλάμε στα καταστήματα, αλλά ακόμη και όταν για παράδειγμα στεκόμαστε μπροστά στη γεμάτη ντουλάπα μας προβληματιζόμενοι για το τι θα φορέσουμε. Επιπλέον, νιώθουμε την ανάγκη να δουλέψουμε πιο πολλές ώρες προκειμένου να βγάλουμε περισσότερα χρήματα για να καλύψουμε τις πλασματικές καταναλωτικές ανάγκες μας.
Η υπερκατανάλωση έχει αντίκτυπο ακόμη και στο περιβάλλον, καθώς οδηγεί αναπόφευκτα στην εξάντληση των φυσικών πόρων.
Έξυπνοι τρόποι αντιμετώπισης
Σε πρώτη φάση θα πρέπει να ξεχωρίσετε στο μυαλό σας την επιθυμία από την ανάγκη. Πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικές έννοιες. Αντίδοτο στην υπερκατανάλωση είναι η αντίσταση στις άσκοπες επιθυμίες μας. Η κατανάλωση πρέπει να υπαγορεύεται από τις πραγματικές ανάγκες μας. Κάθε φορά που αισθάνεστε συναισθηματικά «άδειοι», αντισταθείτε στην τάση σας να... γεμίσετε σακούλες με ψώνια. Η επικοινωνία σας με κάποιο κοντινό πρόσωπο μπορεί να έχει πιο ουσιαστικές και ευεργετικές επιδράσεις στην ψυχολογία σας. Είναι απαραίτητο να ξεφύγετε από την υπερβολική κατάσταση και να οδηγηθείτε σε «λογικές» αγορές. Έχετε, πάντα, στο μυαλό σας ότι τα αγαθά που αγοράζετε πρέπει να εξυπηρετούν τις αληθινές ανάγκες σας. Πρακτικά οι παρακάτω συμβουλές θα σας φανούν χρήσιμες, για να μη χάσετε τον έλεγχο στις αγορές:
Συνειδητοποιήστε καταρχήν τα ψώνια δεν βελτιώνουν τη διάθεση, αλλά ούτε λύνουν κάποιο από τα προβλήματά μας.
Προτού ξεκινήσετε κάποια εξόρμηση στα μαγαζιά, βάλτε ένα συγκεκριμένο ποσό στο πορτοφόλι σας, το οποίο δεν θέλετε (και δεν μπορείτε) να ξεπεράσετε.
Αποφύγετε να πάρετε μαζί σας οποιαδήποτε πιστωτική κάρτα. Το καλύτερο θα ήταν μάλιστα να καταργήσετε τις πιστωτικές κάρτες, αν δεν μπορείτε να ελέγξετε τον εαυτό σας.
Επιδιώκετε να μην πηγαίνετε μόνοι σας για ψώνια, αλλά με κάποιο φιλικό πρόσωπο, που θα μπορέσει να σας αποτρέψει την... κρίσιμη στιγμή από μια άσκοπη αγορά.
Όταν νιώσετε την έντονη επιθυμία να αγοράσετε κάτι, αφιερώστε λίγο χρόνο για να σκεφτείτε: Πόσο το έχω πραγματικά ανάγκη;
Αποφεύγετε χώρους με πολλά μαγαζιά, όπως πολυκαταστήματα ή εμπορικά κέντρα.
Κάντε έναν προγραμματισμό στην αρχή του μήνα με όσα πρέπει να αγοράσετε.
Αποφύγετε να πηγαίνετε για ψώνια όταν έχετε κακή διάθεση (π.χ. μετά από ένα τσακωμό με τον σύντροφό σας), καθώς, για να αισθανθείτε καλύτερα, μπορεί να καταφύγετε σε αγοραστικές υπερβολές.
Αναζητήστε νέα ενδιαφέροντα και δραστηριότητες εκτός σπιτιού που σας γεμίζουν, πέρα από το shopping.
Προτού πάτε για ψώνια, καταρτίστε μια λίστα με όσα πρέπει να αγοράσετε και μην παρεκκλίνετε από όσα γράψατε εκεί.
Όταν νιώσετε την ανάγκη να πάτε για ψώνια, προτιμήστε να κάνετε έναν περίπατο ή μια βόλτα για καφέ. Αποφύγετε, όμως, τον περίπατο σε εμπορικούς δρόμους!
Σύμφωνα με τους ειδικούς, ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στα ταξίδια, καθώς τότε είμαστε πιο ευάλωτοι σε άσκοπες αγορές.
Αποφύγετε να παρακολουθείτε τα διαφημιστικά μηνύματα ή να ξεφυλλίζετε καταλόγους καταστημάτων αν είστε επιρρεπείς σε άσκοπες και άχρηστες αγορές.
Κάντε τα ψώνια της εβδομάδας από το internet, αντί για το σουπερμάρκετ. Στους διαδρόμους των σουπερμάρκετ είναι πολύ πιο εύκολο να παρασυρθείτε.
Όταν το πρόβλημα γίνεται έντονο, εξετάστε μήπως, τελικά, είστε εθισμένοι στο shopping. Σε αυτή την περίπτωση, αφού συνειδητοποιήσετε το πρόβλημα, μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια από κάποιον ειδικό.
