Ο Γιάννης Μόραλης δεν αλλάζει εύκολα συνήθειες: εδώ και χρόνια τα σαββατιάτικα πρωινά περνάει από την γκαλερί Ζουμπουλάκη για καφέ και χαλαρή συζήτηση. Ομως, το Σάββατο 28 Ιουνίου πιθανότατα θα κατέβει τα σκαλιά του Μουσείου Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Ανδρο, όπου εγκαινιάζεται η μεγάλη αναδρομική έκθεσή του με τίτλο «Μια ανίχνευση».
Κορυφαίος εκπρόσωπος της γενιάς του '30, φίλος του Τσαρούχη, του Νικολάου, του Εγγονόπουλου, αγαπημένος δάσκαλος πολλών νεότερων ζωγράφων, ο Γιάννης Μόραλης προσφέρει άφθονο υλικό προς ανίχνευση: ελαιογραφίες, σχέδια και γλυπτά που ο ίδιος έχει επιλέξει από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.
Τα έργα του 92χρονου ζωγράφου αποτελούν κεφάλαιο της πνευματικής μεταπολεμικής Ελλάδας. Δεν είναι μόνο οι πίνακες με το ευανάγνωστο προσωπικό του αλφάβητο, τα γαλάζια, λευκά και μαύρα χρώματα, η γεωμετρία των ζευγαριών που σμίγουν κάτω από την πανσέληνο. «Τα χρώματα της Αττικής και της Αίγινας, τα σώματα των νέων κοριτισιών, το φως το ταυτόσημο μας φυσικής και ηθικής ευγένειας τα βλέπουμε στα τελευταία έργα του Μόραλη να αναδύονται καποτε με μιαν υγρασία θαλασσινή, σαν μεγεθυμένα θραύσματα από αρχαίες ληκύθους ή σμικρυμένες νωπογραφίες τόπων λατρείας που χάθηκαν για πάντα», όπως έγραφε ο Οδυσσέας Ελύτης το 1972 για τον εκλεκτό του φίλο.
Είναι τα εξώφυλλα για τους δίσκους του Μάνου Χατζιδάκι που έχει κάνει, τα σκηνικά και τα κοστούμια για το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν και το χοροθέατρο της Ραλλούς Μάνου, η εικονογράφηση ποιημάτων του Γιώργου Σεφέρη και του Νίκου Καββαδία, τα διακοσμητικά σχέδια σε κτίρια όπως το Χίλτον, που άφησαν ανεξίτηλα ίχνη στη ροή του χρόνου.
«Πίσω από μια μεγάλη ζωγραφική, ο Γιάννης Μόραλης παρέμεινε ο άνθρωπος των χαμηλών τόνων, κι έτσι επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά ο κανόνας που θέλει μετριόφρονες τους μεγάλους» επισημαίνει ο Κυριάκος Κουτσομάλλης διευθυντής του μουσείου σύγχρονης τέχνης του ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, ο οποίος επιμελείται την έκθεση. «Σήμερα προχωρεί ήρεμα στον χρόνο με την ανακούφιση ότι κατάφερε να προσφέρει στη ζωγραφική μια ζωτική πνοή διάρκειας και αφθαρσίας».
Η αλήθεια είναι πως ελπίζαμε να δούμε τα έργα του Γιάννη Μόραλη, αλλά και πολλών άλλων σύγχρονων ζωγράφων στο μουσείο του ιδρύματος, στην Αθήνα. Αρχικά είχε σχεδιαστεί για το πάρκο της οδού Ρηγίλλης, ωστόσο, έπειτα από την πολεμική που δέχτηκε προβλέπεται να ανεγερθεί στο υπό διαμόρφωση πάρκο του Ελληνικού.
Μόνο που την τελική έγκριση πρέπει να δώσει ο αρχιτέκτονας του μουσείου, ο διάσημος αμερικανοκινέζος Ι. Μ. Πέι, ο οποίος στα 90 του χρόνια μάλλον δεν έχει διάθεση για αλλαγές. Φαίνεται πως το μουσείο θα παραμείνει στη σφαίρα του άυλου, όπως αόρατη παραμένει και η περίφημη συλλογή του ζεύγους Γουλανδρή, με έργα ιμπρεσιονιστών, που θα αποτελούσε την προίκα του.
