Μέσα στο καλοκαίρι ανέβηκα στο θέατρο Δάσους, εδώ στη Θεσσαλονίκη, για να δω μία ακόμα προσπάθεια Έλληνα σκηνοθέτη να διαχειριστεί τα θέματα, τη γλώσσα και τις ιδιοτροπίες των έργων του Αριστοφάνη.
Η “Ειρήνη” ήταν η μόνη κωμωδία που δεν είχα παρακολουθήσει ποτέ και η παρουσία του Βασίλη Χαραλαμπόπουλου στον κεντρικό ρόλο και του Γιώργου Κωνσταντίνου σε αυτόν της “Παράβασης”, υπόσχονταν μία ενδιαφέρουσα βραδιά — φευ.
Η παράσταση ήταν τόσο άνευρη, τόσο πνιγμένη στα κλισέ και τόσο χαμένη στο να παρουσιάσει το “όραμα” του σκηνοθέτη εις βάρος στο πάντα επίκαιρο υλικό του μεγάλου συγγραφέα της αρχαιότητας, που έφυγα τρομερά προβληματισμένος για το αν φταίω εγώ για το πώς (δεν) αντιλαμβάνομαι το μεγαλείο των κειμένων του Αριστοφάνη (που υπάρχει, αδιαμφισβήτητα, αλλά στιγμές στιγμές νιώθω πως κάποιοι άλλοι έχουν μιλήσει για τα ίδια θέματα καλύτερα) ή αν η οπτική των περισσοτέρων σκηνοθετών που θεωρούν υποχρέωση τους να “ανεβάσουν τουλάχιστον μία κωμωδία του, βιάζει παρά φύσιν το πνεύμα της πρωτόλειας ύλης με τον πιο απροσδόκητο τρόπο: πέραν της ασφάλειας που προσφέρουν μερικά κλισέ του σήμερα (σεξισμός, τα όλο και πιο πολλά gay αστεία και φυσικά το χιουμοράκι για την οικονομική κρίση), δεν υπάρχει καμία ρηξικέλευθη ιδέα, κανένα δέσιμο με τη σύγχρονη πραγματικότητα και τις σύγχρονες τεχνολογίες που θα μπορούσε να φτιάξει μια ενδιαφέρουσα, διαφορετική παράσταση.
Βέβαια, όταν ο Κάρολος Κουν δοκίμασε κάτι τέτοιο γιουχαΐστηκε από κοινός και φυλλάδες της εποχής. Ίσως λοιπόν να υπάρχει μια δικαιολογία για την ατολμία τους. Ίσως γι’ αυτό το λόγο καλός είναι και ο Ρουβάς για να ταράζει τα νερά, έστω και για διαφορετικούς λόγους.
Βέβαια, είναι και οι δικές μου μνήμες. Εκείνες που όποτε βλέπουν έργο του Αριστοφάνη ανακαλούν τις πολύ-μπροστά-από-την-εποχή-τους δουλειές των Αποστολίδη - Ακοκαλίδη.
ΟΚ, η μεταφορά αρχαίων κειμένων στο πεδίο της Ένατης τέχνης δεν υπήρξε κάτι εντελώς πρωτότυπο (βλέπε και “Κλασικά Εικονογραφημένα” ), όμως οι τολμηρές ιδέες, η προέκταση της σάτιρας και του χιούμορ του Αριστοφάνη (χωρίς μάλιστα να καταφεύγουν στην εύκολη λύση του μπινελικιού, έστω κι αυτό είναι σήμα κατατεθέν των πρωτότυπων κειμένων) και το φευγάτο σχέδιο έφτιαξαν κάτι καινούργιο διατηρώντας την ουσία και το πνεύμα του παλιού (που λέγαμε και παραπάνω).
Ενδεικτικά, για να πιάσουμε την “Ειρήνη”, ο Αποστολίδης συλλαμβάνει την ιδέα του έργου μέσα στο έργο και βάζει την παράσταση να ετοιμάζεται για την πρεμιέρα με όλα τα συνηθισμένα “ελληνικά” προβλήματα που μπορεί να έχει ένα τέτοιο εγχείρημα (απεργίες, κακοτυχίες, εγωπάθειες κ.ο.κ.) και με τον Αριστοφάνη να κάνει ουκ ολίγες φορές την εμφάνισή του.
Οι ίδιες σπιρτόζικες προσθήκες υπάρχουν σε όλες τις διασκευές των έργων (και οι έντεκα ολοκληρωμένες κωμωδίες του Αριστοφάνη έχουν μεταφερθεί από τις πένες του διδύμου σε κόμικ άλμπουμ) και κάνουν τις υποθέσεις και τους χαρακτήρες τόσο οικείους που, ναι, όταν πας πια στο θέατρο για να δεις το “ζωντανό” πράγμα, προβληματίζεσαι που δεν φτάνει σε ιδέες (δεν θέλω να μπω στο θέμα της ποιότητας — περί ορέξεως…) εκείνες που αποτυπώνονται στη δουλειά των Αποστολίδη-Ακοκαλίδη.
Η μονομαχία των δύο τραγικών στους “Βάτραχους“, τα πανεπιστήμια στις “Νεφέλες“, τα δικαστήρια στις “Σφήκες“, ο εκμοντερνισμός είναι τόσο καλαίσθητος και πετυχημένος που τον απολαμβάνεις όσο και την ιστορία.
Τα περισσότερα από 700.000 αντίτυπα που έχουν πουλήσει τα άλμπουμ με αναγκάζουν να πω με περισσή σιγουριά πως τον Αριστοφάνη τον έφερε στα σπίτια όχι το σχολείο και τα θέατρα, ο Καρακατσάνης και ο Κουν, αλλά η δουλειά του Τάσου Αποστολίδη και του Γιώργου Ακοκαλίδη.
Και βλέποντας τη δημοτικότητα των εν λόγω κόμικ, πιστεύω πως θα κάνουν το ίδιο και για τις γενιές που θα έρθουν.
Και αυτό είναι μια όμορφη σκέψη.
