Πολλοί έχουν προφητεύσει την εξαφάνισή του στην εποχή της κυριαρχίας της οθόνης, του ίντερνετ και της ψηφιακής εικόνας. Το βιβλίο όμως υπάρχει ακόμα και μία έκθεση στο μουσείο Βικτωρίας και Αλβέρτου στο Λονδίνο επιχειρεί να το αναδείξει όχι μόνο ως ένα «μεσολαβητή» που μεταφέρει ένα κείμενο από το συγγραφέα στον αναγνώστη, αλλά και ως αντικείμενο που ανάγεται σε έργο τέχνης.
Η έκθεση μας ξεναγεί από την πιο παραδοσιακή ιδέα του «livre d'artiste» ή καλλιτεχνικού βιβλίου που δημιούργησαν ο Πικάσο με την εικονογράφηση του «Deux Contes» και ο Ματίς με το «Jazz» λίγο μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι τη σύγχρονη μετεξέλιξη της ιδέας που δεν θυμίζει πολύ αυτό που οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε βιβλίο. Η Ελενα Φόστερ, σύζυγος του γνωστού βρετανού αρχιτέκτονα σερ Νόρμαν Φόστερ και ιδρύτρια της «Ivory Press», μίας εταιρείας που φτιάχνει καλλιτεχνικά βιβλία, ζήτησε από γνωστούς σύγχρονους καλλιτέχνες να φτιάξουν έργα τέχνης με θέμα το βιβλίο για τους σκοπούς της έκθεσης. Τα υπόλοιπα μισά περίπου έργα αποτελούν μέρος της συλλογής της Εθνικής Βιβλιοθήκης Τέχνης που ανήκει στο μουσείο.
«Η έννοια του βιβλίου παραπέμπει σε ένα όχημα που μεταφέρει το κείμενο, τη γνώση, είναι ένα αντικείμενο από το οποίο μαθαίνεις», λέει στο «7» ο διευθυντής της βιβλιοθήκης και επιμελητής της έκθεσης, Ρόουαν Ουάτσον. «Σε μία εποχή που η αξία του βιβλίου αμφισβητείται, αυτή η έκθεση επιμένει ότι τα βιβλία είναι συνυφασμένα με τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Παρ' όλο που πολλοί από τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν δεν έχουν συνδυάσει το όνομά τους με το βιβλίο, ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό στην πρόσκλησή μας».
Ο τίτλος της έκθεσης, «Blood on Paper» («Αίμα στο χαρτί»), εξηγούν οι επιμελητές, προέκυψε συνειρμικά και αντιπροσωπεύει το πάθος, την ενέργεια. Το αίμα εξάλλου είναι παρόν σε κάποια από τα έργα της έκθεσης - στις «Κηλίδες» («Stains») ο Εντ Ρούσα έχει στάξει αίμα πάνω σε ένα βιβλίο, ενώ στην «Πληγή» («Wound»), που αποτελείται από τέσσερα κομμάτια, ο Ανίς Καπούρ έχει συμπεριλάβει το σχέδιο μίας πληγής μέσα σε ένα βιβλίο χωρίς κείμενο και έχει ανοίξει μία βαθιά «πληγή» με λέιζερ σε έναν μεγάλο τόμο, ο οποίος επίσης είναι κενός κειμένου. Η Ελενα Φόστερ, που του ανέθεσε το έργο για την έκθεση, εξηγεί ότι η «Πληγή» αντιπροσωπεύει την πληγή του Καπούρ για τον πρόσφατο, τότε, θάνατο του πατέρα του.
Στην έκθεση μας υποδέχεται η ύψους δύο μέτρων εγκατάσταση του Ανσελμ Κίφερ «Η μυστική ζωή των φυτών», ένα από τα έργα που φτιάχτηκαν ειδικά για την έκθεση. Μέσα στις κατασκευασμένες από μέταλλο και χαρτόνι «σελίδες» του, που μπορεί να περιεργαστεί ο επισκέπτης καθώς είναι τοποθετημένο όρθιο στο δάπεδο, το «βιβλίο» αυτό περιλαμβάνει μυστηριώδεις αστρολογικούς χάρτες και αριθμούς. Η ψηφιακή προβολή λέξεων στους τοίχους του μουσείου χρησιμεύει σαν συνεχής υπενθύμιση του ψηφιακού κινδύνου που απειλεί το βιβλίο, ενώ σε όλες τις αίθουσες ακούγεται η υποβλητική μουσική που συνέθεσε για την έκθεση ο Μπράιαν Ινο.
1. Το κέντρο καταλαμβάνουν δύο εγκαταστάσεις του Ντέιμιεν Χερστ «Αγιος Φίλιππος» και «Ιησούς Χριστός», δύο μεγάλα κουτιά - το ένα κλειστό και μαύρο, το άλλο ανοιχτό και κόκκινο, περιέχει μερικά από τα αγαπημένα σύμβολα του καλλιτέχνη: μία μαύρη νεκροκεφαλή, μία πεταλούδα, ένα σταυρό και μία καρδιά τρυπημένη με βελόνες. Σύμφωνα με τους επιμελητές, ο Χερστ αναζητεί με αυτό μία σύγχρονη απεικόνιση της χριστιανικής εικονογραφίας του Μεσαίωνα και ασχολείται με μερικά από τα πιο προσφιλή του θέματα: την πίστη, το θάνατο, τη μεταμόρφωση.
2. Στο «Βιβλίο κινδύνου: πυροτεχνήματα αυτοκτονίας», ο Κάι Γκουό-Κιάνγκ έχει σχεδιάσει με μπαρούτι το βιβλίο του. Ενα σπίρτο είναι αρκετό για να εκραγεί.
3. Στο «Ντέτριτους» ο Φράνσις Μπέικον έχει συλλέξει σε μία βαλίτσα αντικείμενα που ήταν πεταμένα στο στούντιό του.
4. Η Λουίς Μπουρζουά στο «Ωδή στη μητέρα» συνδυάζει ποίηση με σχέδια από τις αγαπημένες της αράχνες σε μία πιο παραδοσιακή μορφή του καλλιτεχνικού βιβλίου.
5. Στη «Νέα πτώση της Αμερικής» η συνεργασία του Ρόι Λίχτενσταϊν με τον ποιητή Αλεν Γκίνσμπεργκ δημιουργεί άλλο ένα καλλιτεχνικό βιβλίο, στο οποίο κείμενα και εικόνα δένονται οργανικά.
Εκτός από τις μεγάλες εγκαταστάσεις όμως, ο επισκέπτης είναι αναγκασμένος να δει τα ξεχωριστά αυτά βιβλία ανοιγμένα σε δύο σελίδες και τοποθετημένα σε μία βιτρίνα. Οι επιμελητές λένε ότι επέλεξαν αυτές τις σελίδες «με πραγματικό πόνο». Οσο όμως κι αν η έκθεση προσπαθεί να αναδείξει την αξία του βιβλίου σε μία εποχή που αμφισβητείται, τελικά δεν καταφέρνει να δώσει στον επισκέπτη την πιο βασική χαρά του βιβλίου, που δεν είναι άλλη από το να το πάρει στα χέρια του και να το ξεφυλλίσει.
