Ο πιο καταξιωμένος εκπρόσωπος της σύγχρονης γενιάς ισπανών συγγραφέων, ο Pedro Zarraluki, έρχεται με το τελευταίο του βιβλίο, «Συμφωνία σιωπής» (από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση της Βέρας Δαμόφλη), να δικαιώσει και να υπογραμμίσει την ανάγκη για πίστη στη ζωή και την ικανότητα της να επουλώνει ακόμα και τα πιο βαθιά ρήγματα του παρελθόντος.
Με λυτρωτικά άμεσο λόγο και με χαρακτήρες οικείους και χειροπιαστούς, ο Θαραλούκι χτίζει την ιστορία του στον απόηχο του Ισπανικού Εμφυλίου, σε ένα ερημικό νησί, την Καμπρέρα. Το καλοκαίρι του 1940, η Λεονόρ, σύζυγος ενός υψηλού στελέχους των δημοκρατικών που δολοφονήθηκε, εξορίζεται εκεί μαζί με την κόρη της, Καμίλα. Σε αυτό το περίκλειστο τοπίο της θάλασσας, με μοναδική συντροφιά τους ιδιοκτήτες μιας ταβέρνας, έναν γερμανό ερημίτη κι έναν ψαρά, οι δυο γυναίκες ανακαλύπτουν τον παλμό που επιμένει μέσα στη φλέβα των μικρών θαυμάτων της καθημερινότητας και σηκώνουν το βλέμμα τους σε έναν καινούριο ορίζοντα. Ο Θαραλούκι τιμήθηκε για το βιβλίο με το βραβείο Νάνταλ το 2005.
Ποια είναι η διαφορετική προοπτική που προσφέρει το μυθιστόρημα σε μια ιστορική περίοδο ή ένα ιστορικό γεγονός, σε σχέση με την επίσημη ιστορία;
Το μυθιστόρημα, παρ' όλο που περιέχει και αυτό γεγονότα που όντως συνέβησαν, έχει το μεγάλο πλεονέκτημα να δουλεύει με την προσωπική ζωή των προσώπων που υποθετικά ζήσανε αυτά τα γεγονότα. Αυτό επιτρέπει διάφορα πράγματα που για την ιστορία είναι αδύνατα. Να εισέλθει στον κόσμο των αισθημάτων και των συναισθημάτων, λόγου χάριν. Ή να εξετάσει τα πεπραγμένα από την οπτική γωνία των αξιών. Η ιστορία δεν συνηθίζει να επικεντρώνει στην εντιμότητα ή στον φόβο. Αλλά το πιο σημαντικό, ίσως, είναι ότι το μυθιστόρημα προσφέρει υποκειμενικές οπτικές γωνίες στο περιθώριο των επών.
Πως συνδιαλέγεται σήμερα η σημερινή Ισπανία με το παρελθόν της του εμφυλίου πολέμου; Έχει γιατρευτεί πια η πληγή ή υπάρχουν ακόμα απόηχοι;
Η Ισπανία βλάφτηκε πολύ από τις τόσες δεκαετίες δικτατορίας. Το καθεστώς του Φράνκο ποτέ δεν θέλησε να ακούσει τίποτα περί συμφιλίωσης. Αντιθέτως, το "πιστεύω" τους ήταν η εκδίκηση και η εξόντωση. Σκεφτείτε μόνο ότι πολύ πρόσφατα άρχισαν να ανοίγουν τους τάφους στα χωράφια και δίπλα στους δρόμους, όπου κείτονταν τα ανώνυμα λείψανα των εκτελεσθέντων δημοκρατικών. Η μόνη πρόθεση ήταν να εξακριβωθεί η ταυτότητά τους και να θαφτούν αξιοπρεπώς. Παρ' όλ' αυτά, και με ανεξήγητο τρόπο, προκλήθηκε μια σημαντική διαμάχη.
Στην Ισπανία υπάρχουν αντιδραστικές δυνάμεις -η ίδια η Επισκοπική Σύνοδος, ή κάποιες εφημερίδες και ραδιοφωνικοί σταθμοί- που είχαν παραμείνει σιωπηλές για ένα διάστημα, αλλά τώρα πλέον επιδεικνύουν ευθαρσώς τις απόψεις τους και εντείνουν τις επιθέσεις τους. Είναι ένα ανησυχητικό φαινόμενο. Με αφορμή τη "Συμφωνία Σιωπής'' κατηγορήθηκα από ένα τηλεοπτικό κανάλι ότι έκανα εμφανή τη συμπάθειά μου προς τους δημοκρατικούς, σαν να ήταν αυτό ένα ανομολόγητο αμάρτημα. Επίσης είναι αλήθεια ότι, από την άλλη μεριά, κατηγορήθηκα ότι δεν την έκανα αρκετά εμφανή. Συνεχίζουν να υπάρχουν δύο Ισπανίες, ευτυχώς κάθε φορά πιο αδύναμες χάρη στη ομαλοποίηση της δημοκρατίας στη χώρα.
Γιατί διαλέξατε να τοποθετήσετε την ιστορία στο απομονωμένο νησί της Καμπρέρα;
Σε μία μεγάλη πόλη όπως η Βαρκελώνη, δεν θα μπορούσα να αναγκάσω τους χαρακτήρες μου να συνυπάρξουν με την ένταση που χρειαζόμουν. Ενας φίλος, βιολόγος, μου είπε ότι μία ομάδα του δουλεύει στο νησί Καμπρέρα. Πέρασα μερικές μέρες με την ομάδα. Το αρχιπέλαγος της Καμπρέρα ήταν στρατιωτική ζώνη μέχρι που τα οικολογικά κινήματα κατάφεραν να ανακηρυχθεί "φυσικό πάρκο". Χάρη σε αυτό είναι παρθένο μέχρι σήμερα. Κατά τη διάρκεια των ημερών που πέρασα στο νησί, οι βιολόγοι έβγαιναν στην θάλασσα για να μελετήσουν τα δελφίνια και στο μεταξύ εγώ χανόμουνα στο ακατοίκητο τοπίο. Μετά τη δύση του ήλιου, μαζευόμασταν σε ένα μικρό μπαρ του λιμανιού. Μιλώντας με τους φύλακες του πάρκου, έμαθα ότι η Καμπρέρα είχε χρησιμοποιηθεί από το καθεστώς ως φυλακή. Επέστρεψα ξέροντας ότι το μυθιστόρημά μου θα διαδραματιζόταν εκεί.
Οι χαρακτήρες σας είναι εξαιρετικά ζωντανοί. Τους επιτρέπετε να σας «ξαφνιάζουν» στην πορεία της ιστορίας ή έχετε τον απόλυτο έλεγχο της πλοκής;
Πρέπει να είσαι συγγραφέας σαν τον Φλομπέρ για να ελέγχεις ολοκληρωτικά ένα μυθιστόρημα. Από την άλλη, ποτέ δεν πίστεψα στο μύθο ότι οι χαρακτήρες καταλήγουν να δρουν από μόνοι τους, στο περιθώριο της θέλησης του συγγραφέα. Σίγουρο είναι, όμως, ότι, καθώς γράφεται το βιβλίο, κάποια πρόσωπα χάνουν τη σημασία που τους δίνονταν αρχικά, ενώ άλλα γίνονται εκπληκτικά σταθερά.
Στο βιβλίο σας «Για εραστές και κλέφτες», προβάλατε την ιδέα ότι η συγγραφική δημιουργία κινείται πέρα από ηθικά όρια. Στη «Συμφωνία σιωπής», εν τούτοις, το ισχυρό ψυχικό έρμα των χαρακτήρων και το ηθικό κύτταρο της ίδιας της ζωής αποτελούν την ψίχα της ιστορίας.
Ωραία παρατήρηση! Για να απαντήσω, θα όφειλα να διαχωρίσω το αποτέλεσμα, που είναι το μυθιστόρημα, από τη διαδικασία της συγγραφής του. Και επίσης από τον ίδιο το συγγραφέα του. Ενα μυθιστόρημα, σαν αναπαράσταση της πραγματικότητας που είναι, πρέπει απαραίτητα να περιέχει ένα ηθικό μήνυμα. Κάθε ματιά, έκτος αν είναι επιφανειακή ή πεζή, ενσωματώνει αυτό το μήνυμα.
Είναι ένα ζήτημα πολύ διαφορετικό το ποιος κοιτά και ποιες μεθόδους εφαρμόζει για να αφηγηθεί αυτό που βλέπει. Στο "Για εραστές και κλέφτες'' οι πρωταγωνιστές είναι συγγραφείς και είναι υποταγμένοι, όπως οποιοσδήποτε, στις δικές τους μικροπρέπειες. Αυτό το μυθιστόρημα μιλάει για τη δυσκολία της αφήγησης, για τα κόλπα που χρησιμοποιούμε για να τις υπερβούμε, για την βαμπιρική χρήση των ανθρώπων που μας περιβάλλουν. Μερικές φορές, για να γράψει κανείς ένα καλό βιβλίο πρέπει να ξέρει να "λερώνεται'' και να προβαίνει ακόμα και σε πράξεις ηθικά επιλήψιμες. Μόνο έτσι καταφέρνει κανείς να φτάσει σε ικανοποιητική ικανότητα εμβάθυνσης. Ενα καλό μυθιστόρημα ξεπερνά πάντα το συγγραφέα του.
Σε μια εποχή με λειψή πίστη στη ζωή και απαξίωση των πάντων, νιώσατε ότι ήταν απαραίτητο ένα θετικό μήνυμα;
Το αισιόδοξο μήνυμα είναι πολύ απαραίτητο, και ακόμα περισσότερο για εμάς που δεν είμαστε αισιόδοξοι από τη φύση μας. Αλλά, η αισιοδοξία που με ενδιαφέρει δεν προκύπτει από την προκαταβολική πίστη ότι όλα θα πάνε καλά, παρά από δύο θεμελιώδεις για εμένα ικανότητες: να αντιστέκεσαι και να ξέρεις να ανασυγκροτείσαι. Αυτές τις ικανότητες έχουν τα λογοτεχνικά πρόσωπα που με ενδιαφέρουν, και τα πραγματικά πρόσωπα επίσης. Αυτοί οι άνθρωποι που ξέρουν να μεταδίδουν τον ενθουσιασμό τους στους υπόλοιπους, να δημιουργούν ξανά, ακόμα κι αν γνωρίζουν ότι αργά ή γρήγορα όλα θα καταρρεύσουν και πάλι. Και να απολαμβάνουν τη στιγμή. Η ευτυχία είναι ένα φευγαλέο φύσημα στο σβέρκο, πρέπει να είσαι έτοιμος να το πιάσεις όταν φτάσει. Πιστεύω στην αισιοδοξία του απαισιόδοξου.
Όταν γράφετε ένα βιβλίο, ποιες είναι οι στιγμές που σας συναρπάζουν πραγματικά;
Οι κλασικές στιγμές είναι όταν αρχίζεις και όταν τελειώνεις το βιβλίο. Ωστόσο, εμένα αυτό που με συναρπάζει κυριολεκτικά είναι να το διορθώνω όταν πια είναι ολοκληρωμένο. Τότε είναι που "βγαίνει όλο το ζουμί'', που δίνεται η οριστική υπόσταση στα πρόσωπα. Απολαμβάνω να συνειδητοποιώ ότι το τάδε πρόσωπο δεν θα μπορούσε να έχει πει το τάδε, ή ότι θα ήταν ανίκανο να αντιδράσει με τον τάδε τρόπο σε αυτήν την περίσταση. Είναι σαν να μιλάω για ανθρώπους που γνωρίζω πολύ καλά.
