Ποιος θα το έλεγε ότι ο Γ.Μ. Βιζυηνός θα είχε τέτοια ρέντα στην ελληνική σκηνή. Μετά την ψυχαναλυτική σκηνική προσέγγιση του Μισέλ Φάις («Ελληνική αϋπνία») και τη δραματοποίηση του «Αμαρτήματος της μητρός μου» (στο «Θέατρο Τέχνης» από τον Κωστή Καπελώνη), ήρθε και η ώρα του Γιώργου Αρμένη να ενσαρκώσει τον ψυχικά διαταραγμένο Έλληνα πεζογράφο.
«Εχουμε δει πολλούς θεατρικούς Βιζυηνούς στην Ελλάδα. Ο δικός μου θα είναι ο σημαντικότερος», λέει αυτάρεσκα ο Γιάννης Σολδάτος για το θεατρικό του «Όταν ο Παπαδιαμάντης συνάντησε τον Βιζυηνό» (πρεμιέρα αύριο στο Νέο Ελληνικό Θέατρο, με πρωταγωνιστή και σκηνοθέτη τον Γ. Αρμένη).
«Δεν ξέρω πόσο σπουδαίο είναι το έργο ή ο Γιώργος, παρ' ότι ο ρόλος του ήρθε κουτί, είναι φτυστός ο Βιζυηνός! Εχω όμως την αίσθηση ότι αυτή η παράσταση θα γράψει ιστορία. Είναι παράσταση-μοντέλο!», μας προκαταλαμβάνει ο Σολδάτος.
Μετά τους «Βοϊδάγγελους», με θέμα τον Σκαρίμπα, το «Του αγίου Αντωνίου Αρτό» με θέμα τον Αρτό, και τώρα τον «Βιζυηνό», ο συγγραφέας και εκδότης («Αιγόκερως») αποδεικνύεται επιρρεπής στους... ψυχικά διαταραγμένους. Μάλιστα στο νέο του θεατρικό εμφανίζει τον Παπαδιαμάντη «πιο σαλταρισμένο και από τον Βιζυηνό». Ενώ η αυλαία της παράστασης θα πέφτει, οι δυο άνδρες θα βρίσκονται σε κοινό παραλήρημα και θα ξεμένουν τρόφιμοι στο ψυχιατρικό ίδρυμα.
Οταν, όμως, η αυλαία σηκώνεται, ο έγκλειστος Βιζυηνός είναι μόνος, τρέμει και φωνάζει. Μία από τις δύο νοσοκόμες (Μαρία Κόμη-Παπαγιαννάκη και Φαίη Βολόρου) προσπαθεί να τον ηρεμήσει.
Συγχρόνως του αναγγέλλει μια επίσκεψη.
«Ποια η ωφελιμότης των επισκέψεων;», αναρωτιέται ο συγγραφέας. Οταν, όμως, εμφανίζεται ο Σκιαθίτης (τον υποδύεται ο Δημήτρης Καλαντζής), οι δύο ομότεχνοι αποκαλύπτονται λαλίστατοι. Μέσα από κοφτούς διαλόγους μιλάνε ασυγκράτητοι για τη ζωή, τη Μεγάλη Ιδέα... Σιγά σιγά ζωντανεύουν σκηνικά και τα δύο διηγήματά τους, το «Ονειρο στο κύμα» του Παπαδιαμάντη και το «Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας» του Βιζυηνού. Μάλιστα οι δύο νοσοκόμες θα ενσαρκώσουν την ανιψιά του τοπικού άρχοντα της Σκιάθου Μοσχούλα, στο πρώτο, και τη Γερμανίδα Κλάρα στο δεύτερο.
Ο Σολδάτος, «με απόλυτο», όπως τονίζει, «σεβασμό στις δύο μορφές», χρησιμοποιεί αυτούσιες φράσεις κι από τα δύο διηγήματα. «Εχω μπλέξει τη μαλλιαρή με την εξεζητημένη γλώσσα, τη δημοτική με την καθαρεύουσα. Στο έργο μου η ψυχανάλυση συναντά την ηθογραφία κι ο λαϊκός εξπρεσιονισμός το θέατρο του παραλόγου. Ο λαϊκός εξπρεσιονισμός είναι τερτίπι μου στη φόρμα. Το θέατρο του παραλόγου περνάει στους διαλόγους μου λόγω της μορφής, που θυμίζει Πίντερ».
Την «προκλητική σκηνογραφία» από νάιλον και σίδερο, τελείως διαφορετική από την αρχική ιδέα του συγγραφέα, υπογράφει ο Δημήτρης Κακριδάς, η μουσική είναι του Γιάννη Σπυρόπουλου «Μπαχ» και η χορογραφία της Φρόσως Κορού.
