Οι κραδασμοί της διεθνούς οικονομικής κρίσης έφτασαν ώς το χρηματιστήριο της τέχνης. Στις τελευταίες δημοπρασίες τους οι μεγάλοι οίκοι, όπως οι Σόθμπις και οι Κρίστις, είδαν τα κέρδη τους να μειώνονται δραστικά. Η υπερτιμημένη «φούσκα» της ασιατικής τέχνης ξεφουσκώνει. Πολλοί πίνακες έμειναν στα αζήτητα, ενώ ακόμα και τα «μπλου-τσιπ», όπως τα έργα των Αντι Γουόρχολ ή του Φράνσις Μπέικον δεν κατόρθωσαν να πιάσουν τις τιμές εκτίμησης.
Πόσο επηρεάζονται απ' όλα αυτά οι τιμές των έργων των ελλήνων καλλιτεχνών; Ορόσημο αναμένεται να είναι τα δύο «Greek Sale» που οι οίκοι δημοπρασιών Μπόναμς και Σόθμπις οργανώνουν αύριο και την Τρίτη στο Λονδίνο, με έργα κορυφαίων δημιουργών του 19ου και του 20ού αιώνα, όπως οι Βολανάκης, Ράλλης, Γαλάνης, Γύζης, Αλταμούρας, Θεόφιλος, Μπουζιάνης, Σπυρόπουλος κ.ά.
Οι τιμές των δικών μας «κλασικών» έχουν πάρει εδώ και χρόνια την ανιούσα, όμως υπάρχει ενδιαφέρον και για τους νεότερους. Ποιος θα δώσει 380.000 ευρώ για την «Οικογένεια του καλλιτέχνη» του Δημήτρη Γαλάνη, τη στιγμή που σε προηγούμενη δημοπρασία είχε παρουσιαστεί ένας αμφιλεγόμενος πίνακάς του; Την ίδια τιμή εκτίμησης θα καταφέρει να κατοχυρώσει ο Αλέκος Φασιανός με το έργο που είχε παρουσιάσει το 1971 στην Μπιενάλε του Σάο Πάολο;
Αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής των Σόθμπις είναι ένα σπάνιο έργο του Κωνσταντίνου Βολανάκη, «Η αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο», που εκτιμάται προς 1,9-2,5 εκατ. ευρώ και εμφανίζεται πρώτη φορά σε δημοπρασία. Ιδιαίτερα οι έλληνες εφοπλιστές, μη εξαιρουμένων όσων ζουν στο Λονδίνο, αναμένεται να κονταροκτυπηθούν για τον πίνακα, καθώς είναι γνωστή η προτίμησή τους για τον κορυφαίο θαλασσογράφο.
Εναλλακτικά θα στρέψουν την προσοχή τους και στον άλλον πίνακα του Βολανάκη, «Το ιστιοφόρο Σεβαστόν καταπλέοντας προς τον Ισθμό της Κορίνθου» που βγάζουν οι Μπόναμς με πιο προσιτή εκτίμηση (250.000-380.000 ευρώ).
Η δημοπρασία με έργα ελλήνων καλλιτεχνών που οι Σόθμπις είχαν διοργανώσει τον περασμένο Απρίλιο είχε καταρρίψει κάθε ρεκόρ, αγγίζοντας το ποσό των 11,86 εκατομμυρίων ευρώ. Η τωρινή δημοπρασία θα κατορθώσει να φτάσει τον στόχο των 10,8 εκατ. ευρώ που ο οίκος έχει βάλει; «Δεν μπορώ να γνωρίζω εάν θα υπάρξουν νέα ρεκόρ, καθώς είναι το πρώτο "Greek Sale" που θα κάνουμε εν μέσω οικονομικής κρίσης, αλλά απ' ό,τι βλέπουμε υπάρχει ζήτηση για τα έργα τόσο από γνωστούς μας συλλέκτες, όσο και από καινούριους», μας λέει ο Κωνσταντίνος Φράγκος, υπεύθυνος του "Greek Sale" των Σόθμπις.
Ευκαιρίες σε κάδρο
Ο ίδιος παρατηρεί ύφεση στο διεθνές χρηματιστήριο της τέχνης;
«Ορισμένες δημοπρασίες, όπως αυτές που έγιναν πρόσφατα με έργα από το Ιράν και τη Μέση Ανατολή, καθώς και με σύγχρονη ιταλική τέχνη, πήγαν πολύ καλά, πάνω από τις εκτιμήσεις. Αλλά και σε δημοπρασίες που δεν πάνε καλά, παρατηρείται ιδιαίτερη ζήτηση για ορισμένα κομμάτια», επισημαίνει. «Πιστεύω ότι τα σπάνια και σημαντικά έργα, που δεν έχουν ξαναβγεί και δεν ξέρουμε εάν θα ξαναβγούν σε δημοπρασία, αγοράζονται γιατί θεωρούνται μοναδική ευκαιρία».
Τέτοιου είδους ευκαιρία φαίνεται πως άρπαξε ο αγοραστής του πίνακα του Λούσιαν Φρόιντ με το -ημιτελές- πορτρέτο του Φράνσις Μπέικον, ο οποίος έδωσε 5,4 εκατομμύρια λίρες για να το αποκτήσει, κάνοντας νέο ρεκόρ σε δημοπρασία που οργάνωσαν οι Κρίστις στα μέσα Οκτωβρίου. Γενικότερα, όμως, οι σπουδαιότεροι συλλέκτες, μεγιστάνες επιχειρηματίες ως επί το πλείστον, είναι συγκρατημένοι, καθώς βλέπουν τις περιουσίες τους να κινδυνεύουν στο χρηματιστήριο. Πολλοί υποστηρίζουν ότι στο εξής θα ψάχνουμε με τα κιάλια ρεκόρ σαν αυτά του Ρομάν Αμπράμοβιτς, ο οποίος τον περασμένο Μάιο αγόρασε δυο πίνακες του Φράνσις Μπέικον για 120 εκατ. δολάρια.
Η πρόσφατη δημοπρασία των Κρίστις στο Λονδίνο με σύγχρονη τέχνη απέφερε μόλις 32 εκατ. λίρες από τα 57 που αναμένονταν, ενώ 26 από τα 47 έργα έμειναν απούλητα. Μάλιστα για πίνακες διάσημων καλλιτεχνών όπως ο Γουόρχολ υπήρχε «κόκκινος συναγερμός», δηλαδή κατώτατο όριο πώλησης. Κι όμως, το «Πορτρέτο της Εριάτα Μοράες» του Φράνσις Μπέικον δεν έπιασε την κατώτερη τιμή εκτίμησης (5,5 εκατ. λίρες), ενώ ο πίνακας του Λούτσιο Φοντάνα «Concetto Spaziale, La Fine di Dio» πουλήθηκε προς 9 εκατ. λίρες, έναντι των 12 εκατ. λιρών που ήταν η εκτίμηση.
Οι καλύτεροι των οίκων δημοπρασιών βλέπουν τα έσοδά τους να μειώνονται έως και 50%. Οι Σόθμπις, οι Κρίστις, και Φιλίπ ντε Πουρί στις δημοπρασίες σύγχρονης τέχνης του Οκτωβρίου συγκέντρωσαν συνολικά 59 εκατ. λίρες, έναντι των 106,2 που προσδοκούσαν, σύμφωνα με τους δείκτες Bloomberg. Η πενθήμερη δημοπρασία ασιατικής τέχνης των Σόθμπις στο Χονγκ Κονγκ, στις αρχές Οκτωβρίου, συγκέντρωσε 141,7 εκατ. δολλάρια, έναντι των 220 εκατ. δολ. που αναμένονταν. Ακόμα και τα έργα των σταρ της κινεζικής τέχνης, όπως οι Τζιάνγκ Σιαογκάνγκ και Ζενγκ Φαντσί, που άγγιζαν αστρονομικές τιμές, σημείωσαν κάθετη πτώση ή έμειναν στα αζήτητα.
«Συγκρατημένη αισιοδοξία» είναι το μήνυμα που στέλνει η αγορά της τέχνης, σύμφωνα με τις δηλώσεις του εκπροσώπου των Κρίστις, Εντ Ντόλμαν, στην εφημερίδα «Γκάρντιαν». «Πιθανότατα παρατηρούμε μια διόρθωση. Αλλά υπάρχει μια σημαντική ρευστότητα και οικονομική δραστηριότητα που εκπλήσσει, τη στιγμή που πολλοί έλεγαν ότι δεν θα υπήρχε ενδιαφέρον για την τέχνη».
Υπερτιμημένη αγορά
Πολλοί ντίλερ στο εξωτερικό μιλάνε για μια υπερτιμημένη αγορά τέχνης που πρέπει να ισορροπήσει και προτείνουν μείωση έως και 20% στις τιμές των έργων. Στην εγχώρια αγορά;
«Υπάρχει κρίση, εδώ και χρόνια στις αίθουσες τέχνης, που αναμένεται να ενταθεί», εκτιμά η γκαλερίστα Αγγελική Αντωνοπούλου. «Τα έργα των Ελλήνων στις δημοπρασίες του εξωτερικού είναι υπερτιμημένα και χρειάζεται μια διόρθωση για να έρθουν στην πραγματική τους αξία. Αυτό συμβαίνει γιατί οι έλληνες αγοραστές που "χτυπούν" τα έργα έχουν μια τάση για επίδειξη πλούτου. Από την άλλη παίζονται και διάφορα παιχνίδια από κάποιους που δηλώνουν "ντίλερ", νοικιάζουν μια αίθουσα για λίγο καιρό και υποστηρίζουν έναν μέτριο καλλιτέχνη ανεβάζοντας το κασέ του, ποντάροντας στην άγνοια του κοινού. Ισως τελικά η κρίση έχει και τα καλά της, καθώς θα εκλείψουν οι έμποροι τέχνης-κομήτες».
Η ιστορία πάντως έχει αποδείξει πως σε περιόδους οικονομικής κρίσης πέφτουν και οι τιμές από τα «βαριά χαρτιά» της τέχνης. Γι' αυτό και πολλοί σπεύδουν να επενδύσουν σε αυτά, αφού η αξία τους ανεβαίνει όταν περνάει η ύφεση.
