Ένας από τους πρώτους μελετητές αυτού του φαινομένου ήταν ο Ντέιβιντ Χάφορντ, καθηγητής ιατρικής κοινωνιολογίας στο Κολέγιο Πεν Στέιτ των ΗΠΑ.
Αφού εξέτασε ενδελεχώς όλες τις λαϊκές παραδόσεις της περιοχής Νέα Γη, στον Καναδά, διαπίστωσε μια αξιοπρόσεκτη εμπειρία που εκδηλωνόταν κάθε βράδυ. Τα περισσότερα άτομα, συνήθως ξαπλωμένα ανάσκελα, δήλωναν ότι ξυπνούσαν κάθε λίγο επειδή ένιωθαν έντονα μια παρουσία στο δωμάτιο. Έκαναν λόγο επίσης για ένα δυσβάσταχτο βάρος στο στήθος και για το ότι ήταν ανίκανοι τόσο να κινηθούν όσο και να μιλήσουν.
Βαμπίρ και αιωρήσεις
Οι κάτοικοι της περιοχής είχαν συνδέσει την εμπειρία τους με μια υπερφυσική οντότητα γνωστή ως Old Hag (Γριά Μάγισσα). Το 23% των ερωτηθέντων δήλωσε πως είχε βιώσει αυτή την αίσθηση.Δεν επρόκειτο όμως για τοπικό φαινόμενο. Ο Χάφορντ επέκτεινε τις έρευνές του και ανακάλυψε εκπληκτικά όμοιες μαρτυρίες σχεδόν σε όλον τον κόσμο. Ανάλογα με τις γεωγραφικές και πολιτισμικές συνθήκες, όλες συνδέονταν με επισκέψεις από φαντάσματα, βαμπίρ, δαίμονες, ακόμη και με τη λεγόμενη εξωσωματική εμπειρία.
Δαιμόνισσες
Ο Χάφορντ διηγείται ένα χαρακτηριστικό περιστατικό από τις μαρτυρίες που κατέγραψε: «Ένα βράδυ άκουσα βήματα που ανέβαιναν στη σκάλα. Έριξα μια ματιά και παρατήρησα μια φιγούρα λευκή και φωτεινή. Φορούσε καπέλο και ήταν ντυμένη σαν ηλικιωμένη γυναίκα. Πλησίασε στην πόρτα και μπήκε μέσα στο δωμάτιο. Δεν ήμουν σε θέση ούτε να κουνηθώ ούτε να μιλήσω. Αφού κάθισε στο πάτωμα, μεταμορφώθηκε σε ένα τεράστιο κεφάλι. Δεν μπορούσα να διακρίνω τίποτε άλλο παρά μόνο κάτι σαν μια ολόλευκη φυσαλίδα. Ένιωθα καρφωμένος στο κρεβάτι. Ήταν σαν όνειρο, όμως δεν κοιμόμουν! Έκλεισα τα μάτια και όταν τα άνοιξα αυτό το πράγμα ήταν ακόμη εκεί. Ξαφνικά εξαφανίστηκε, μετά όμως δεν μπόρεσα να ξανακοιμηθώ. Το ίδιο συνέβη αρκετές φορές».Πραγματικός εφιάλτης… Στο παρελθόν η λέξη σήμαινε το κακό όνειρο, προσδιόριζε όμως και διάφορες δαιμονικές μορφές. Τον Μεσαίωνα, τόσο οι δαιμονολόγοι όσο και οι φιλόσοφοι ήταν ένθερμοι υποστηρικτές αυτής της άποψης, ότι δηλαδή δεν υπάρχουν μόνο οι εφιάλτες αλλά και δαιμόνισσες που αποπλανούσαν τους κοιμισμένους άντρες και οι οποίες συνδέθηκαν με τα περιστατικά νυχτερινής εκσπερμάτωσης.
Στοιχειά και γάτες
Μέσα από την προφορική παράδοση, οι δαιμονικές αυτές μορφές επιβιώνουν μέχρι τις ημέρες μας. Δεν έχουμε παρά να ανατρέξουμε στην ελληνική ύπαιθρο για να εντοπίσουμε θρύλους για στοιχειά, δαιμόνια που εμφανίζονται τη νύχτα τόσο στον ύπνο όσο και στον ξύπνιο των ανθρώπων. Οι Βυζαντινοί τα ονόμαζαν «ζώδια» ή «τελέσματα», ενώ στη νεότερη παράδοση το στοιχειό ονομάστηκε και «ήσκιος», αφού η λέξη «σκιά» υποδηλώνει τη νύχτα. Στη Δύση, η μαύρη γάτα έγινε η κατεξοχήν φοβερή μορφή στους εφιάλτες, αφού καθόταν πάνω στο στήθος του κοιμισμένου και τον εμπόδιζε να αναπνεύσει.Το πιο πρόσφατο ανάλογο περιστατικό έλαβε χώρα πριν από μία εικοσαετία στις ΗΠΑ και είχε σχέση με την υποτιθέμενη απαγωγή από εξωγήινους. Σκοπός της έρευνας που διεξήχθη το 1998 ήταν να εκτιμηθεί ο αριθμός των ατόμων που βίωσαν «παράδοξες» εμπειρίες όπως πιθανή απαγωγή από εξωγήινους. Το 12% απάντησε ότι τουλάχιστον μία φορά έχει νιώσει παράλυση την ώρα που ξυπνούσε, η οποία συνοδευόταν από την αίσθηση μιας παρουσίας στο δωμάτιο.
Παράλυση και παραίσθηση
Οι επιστήμονες που ερμήνευσαν το φαινόμενο τους προηγούμενους αιώνες είχαν απλώς διαγνώσει κυκλοφορικά προβλήματα ή κακή πέψη. Σύμφωνα με τον Χάφορντ, οφείλεται στον συνδυασμό δύο φαινομένων: της παράλυσης του ύπνου ή υπνοπαράλυσης, προσωρινής ανικανότητας για την εκτέλεση εκούσιων κινήσεων η οποία συνοδεύεται από ένα δεδομένο επίπεδο συνείδησης, και της υπναγωγικής, είδους οπτικής ή ακουστικής παραίσθησης, αν λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια του ύπνου, ή υπνοπομπικής, αν συσχετίζεται με την εγρήγορση. Σήμερα αυτές οι εκδηλώσεις συνδέονται με τη ναρκοληψία, νευρολογική διαταραχή κατά την οποία το άτομο νιώθει επανειλημμένα την ανάγκη για ύπνο κατά τη διάρκεια της ημέρας.Τριάντα χρόνια μετά την ανακάλυψη του Χάφορντ, το επιστημονικό περιοδικό Transcultural Psychiatry αφιέρωσε στο συγκεκριμένο ζήτημα ολόκληρο το τεύχος Μαρτίου του 2005. Σε αυτό δημοσίευσε όλες τις έρευνες των σημαντικότερων μελετητών παγκοσμίως.
Ο ψυχολόγος Άλαν Χέιν, από το Πανεπιστήμιο του Γουότερλου στον Καναδά, συγκέντρωσε περισσότερες από 28.000 μαρτυρίες παράλυσης ύπνου και διαπίστωσε ότι οι περισσότερες σχετίζονται με την αίσθηση αιώρησης ή εξόδου από το σώμα και ότι εκδηλώνονται κυρίως γύρω στις δύο μετά τα μεσάνυκτα.
Ο Ιάπωνας Καζουχίκο Φουκούντα, πάλι, υπέβαλε σε αυστηρή παρακολούθηση εθελοντές που είχαν αναφέρει πως βίωσαν καταστάσεις αυτού του είδους. Έτσι ανακάλυψε ότι κατά τη διάρκεια των κρίσεων η ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου παρουσίαζε τυπικές αντιδράσεις βαθέως ύπνου REM, παρόλο που το άτομο δεν κοιμόταν.
Άλλοι μελετητές υπογράμμισαν τη σχέση αυτών των εμπειριών με τις διαταραχές του μετατραυματικού στρες, σαν να μπορούσε ένα δυνατό σοκ να οδηγήσει τον εγκέφαλο σε μια κατάσταση όπου ο ύπνος συγχωνεύεται με την εγρήγορση. Μπορεί τελικά οι εξωγήινοι και οι δαίμονες να μην έχουν καμία σχέση με όλα αυτά, το βέβαιο πάντως είναι ότι στο άμεσο μέλλον θα ανακαλύψουμε πολλά ακόμη για τον εγκέφαλό μας.
