Και ήρθε η μέρα που δεν αρκεί να ξεφυσάς ότι έχεις «πολλή, πάρα πολλή δουλειά» για να αποδείξεις την αξία σου.
Ένα από τα πιο διαχρονικά σκίτσα του New Yorker αποτυπώνει μια τυχαία συνάντηση στο δρόμο, όπου ο ένας από τους δύο συνομιλητές είναι καλυμμένος με γάζες και γύψο όπως μόνο στις γελοιογραφίες και στα καρτούν γίνεται στην υπερβολή του. Η λεζάντα από κάτω ρωτάει «τι κάνεις;» και η απάντηση είναι το αναμενόμενο «μια χαρά, εσύ;» Ειρωνικό πόσο αυτόματες είναι οι καθημερινές συναναστροφές μας και ακόμα πιο ειρωνικό είναι πως σήμερα αυτή η λεζάντα θα έπρεπε να αλλάξει, να μπει το ακόμα πιο αυτόματο και λίγο πομπώδες «άσε, πήζω τρελά στη δουλειά/τρέχω/δεν προλαβαίνω». Κι εγώ. Κι εσύ. Και οι φίλοι μας. Γιατί, όπως τουίταρε η Αριάνα Χάφινγκτον, οι μαύροι κύκλοι της έλλειψης ύπνου είναι πλέον τιμή σου και καμάρι σου. Μήπως όμως όλη αυτή η «δουλειά, πολλή δουλειά» που περιφέρουμε βιαστικά έχει κουράσει;
Busy Bees
Οι περισσότερες τέτοιες τυχαίες συναντήσεις στο δρόμο καταλήγουν σε ένα dance off γκρίνιας. Ποιος είναι ο πιο κουρασμένος, ο πιο απασχολημένος, ο πιο πνιγμένος από μια καθημερινότητα τρεξίματος. Θεατρικό ύφος άγχους, βαθιές ανάσες και μια υποβόσκουσα αίσθηση υπερηφάνειας. Κοίτα με, είμαι τόσο απασχολημένος γιατί είμαι και τόσο, μα τόσο επιτυχημένος.
Σε αυτούς τους κανόνες κοινωνικής συναναστροφής δεν τολμάς να ομολογήσεις πως έχεις ένα Σάββατο ελεύθερο για κάτι εντελώς αντιπαραγωγικό, όπως το να διαβάσεις ένα βιβλίο. Ή να παίξεις με το γιο σου καθισμένος στο χαλί με κλειστό το λάπτοπ. Ή, έστω, να παρακολουθήσεις το φινάλε του Breaking Bad χωρίς διάθεση κωλυσιεργίας γιατί δεν έχεις κανένα deadline να σε περιμένει. Στους όρους της γενιάς Χ είσαι είτε άνεργος είτε τεμπέλης. Αλλά, αν κρίνουμε από την κατάσταση της δυτικής οικονομίας, η γενιά Χ δεν τα πήγε και τόσο καλά στο θέμα της δουλειάς.
Και εδώ μπαίνει στη σκηνή η i-γενιά, τα παιδιά που κατεβάζουν οργανωτικά apps για να κάνουν την καθημερινότητά τους ευκολότερη και, χωρίς ίχνος ιδρώτα και κομμένης ανάσας, μας ενημερώνουν ότι το να πηγαινοέρχεσαι τρέχοντας με διεσταλμένες κόρες από το άγχος δεν σημαίνει ότι είσαι καλός στη δουλειά σου, απλά πολύ κακός στο να διαχειρίζεσαι το χρόνο σου.
Σε δουλειά να βρισκόμαστε
Οι έρευνες που εξετάζουν την αποδοτικότητα των υπερφορτωμένων εργαζομένων του multitasking είναι κατηγορηματικές: το μοντέλο του εργατικού μυρμηγκιού που ξενυχτάει στο γραφείο είναι το λείψανο του παρελθόντος που θα έπρεπε να ξεχαστεί στο ντουλαπάκι του αυτοκινήτου μαζί με τους χάρτες, αυτούς τους παλιούς που άπαξ και ξεδίπλωνες δεν ξαναδίπλωνες ποτέ σωστά. Μας συμφέρει πρακτικά (περισσότερος χαρούμενος κόσμος στο μετρό) αλλά και ουσιαστικά σαν γυναίκες: ξέρετε πόσες μαμάδες καταφέρνουν να κλείσουν τις 50 ώρες στο γραφείο που φαίνονται λογικές για έναν επιτυχημένο καριερίστα; Μόνο το 9%. Οι υπόλοιπες τρέχουν να προλάβουν την «κοπέλα» ή τον παιδίατρο. Και στην επόμενη αξιολόγηση για προαγωγή, μαντέψτε ποιος θεωρείται καλύτερος εργαζόμενος.
Η παραπάνω έρευνα βασίστηκε σε στοιχεία του αμερικανικού Census Bureau και αφορά γυναίκες στις ηλικίες 25 με 44 ετών, στα πιο κρίσιμα χρόνια επαγγελματικής προώθησης δηλαδή. Δεν είναι να απορούμε μετά γιατί μιλάμε ακόμα για γυάλινα ταβάνια (που σιγά-σιγά αναβαθμίζονται σε πλεξιγκλάς).
Όσο το θεωρητικό μοντέλο της επιτυχίας θέλει δεκάωρα μπροστά στον υπολογιστή, οι γυναίκες θα δυσκολεύονται να κατακτήσουν τις κορυφαίες θέσεις. Οι ίδιες γυναίκες που, σύμφωνα με τις στατιστικές, τελειώνουν το πανεπιστήμιο με καλύτερους βαθμούς και σε λιγότερο χρόνο από τους άνδρες συνομήλικούς τους.
Υπερωρίες
Γι' αυτό το αίτημα της νέας γενιάς είναι απόλυτα λογικό: μήπως να επικεντρωθούμε στην αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα ενός εργαζόμενου παρά στην ικανότητά του να μπορεί να καθήσει σε μια καρέκλα με ροδάκια για πολλές ώρες; Γιατί, μεταξύ μας, ποιος έχει βγάλει δωδεκάωρο μπροστά σε μια οθόνη χωρίς να διαπιστώσει ότι εκεί προς το τέλος, τότε που κόβουν οι φακοί και ξεκινάει η ημικρανία, έκανε λάθη; Ή ότι μπορεί και να είχε τελειώσει νωρίτερα αν δεν είχε περάσει τόση ώρα στο surisburnbook.tumblr.com; Αυτό ακριβώς είναι το μοντέρνο εργασιακό μοντέλο. Ναι, όλοι μας συνεχίζουμε να είμαστε πολυάσχολοι αλλά κάποιοι μπορούν και χειρίζονται το φόρτο εργασίας τους χωρίς να περιφέρονται γκρινιάζοντας γι' αυτό. Καλώς ήρθατε στο μέλλον.
Όλα αυτά ακούγονται αυτονόητα αλλά έρχονται να βρουν την αντίσταση του παλιότερου μοντέλου, αυτού που έμαθαν οι άνδρες των γωνιακών γραφείων να χρησιμοποιούν για να αποδείξουν την προσωπική τους αξία. Τον τελευταίο χρόνο παρατηρήθηκε η εξής παράλογη κίνηση κάποιων μεγάλων πολυεθνικών: ενώ όλες οι έρευνες δείχνουν αύξηση της παραγωγικότητας στους υπαλλήλους που έχουν ευέλικτες εργασιακές σχέσεις, εκείνες αποφασίζουν να τερματίσουν αυτά τα προγράμματα.
Η Bank of America και η Best Buy ήρθαν να συμφωνήσουν με τη Μαρίσα Μάγερ της Yahoo και να αναπαράγουν το κλισέ του φουκαρά με τη λυμένη γραβάτα μέσα στο γραφείο, ενώ στο παράθυρο πίσω του σκοτεινιάζει και ξημερώνει ξανά σε fast forward σαν μουσικό βίντεο. Η αφοσίωση στη δουλειά με αυτό τον τρόπο είναι κατά βάση αντιπαραγωγική και στοιχίζει περισσότερα χρήματα στις εταιρίες. Τότε γιατί επιλέγουν να το προωθούν ακόμα;
Αν αφήσεις τους άνδρες της μεσαίας τάξης χωρίς το κοστούμι και τις υπερωρίες τους, τους αφήνεις χωρίς ένα τεράστιο κομμάτι της ταυτότητάς τους, εξηγούν οι κοινωνιολόγοι, όπως η Μισέλ Λαμόντ του Χάρβαρντ, που προσπαθούν να ερμηνεύσουν αυτή την κίνηση των πολυεθνικών. Κι έτσι επιστρέφουν στο μοντέλο που γνωρίζουν, στο αυτομαστίγωμα της προτεσταντικής εργασιακής ηθικής που έκανε τις ΗΠΑ υπερδύναμη. Από την corporate Αμερική ως τα ελληνικά μίντια που υπολειτουργούν με ελάχιστους υπαλλήλους, ο πιο αγχωμένος στους διαδρόμους είναι εκείνος που παίρνει και την προαγωγή. Τουλάχιστον μέχρι να αναλάβει η επόμενη γενιά.
Ξεφυσώντας
Τα παιδιά της ευελιξίας που κάθονται δίπλα μας σαν interns φέρνουν μια διαφορετική κοσμοθεωρία. Δεν αυτοπροσδιορίζονται μέσα από τίτλους και εισόδημα, η ζωή τους είναι εξίσου συναρπαστική μέσα και έξω από το γραφείο, είναι αρκετά μορφωμένα και γλωσσομαθή για να μη χρειάζονται την επαγγελματική τους κάρτα για να δείξουν την αξία τους, είναι εργατικά χωρίς να επιδεικνύουν ψυχοσωματικά προβλήματα άγχους για να το αποδείξουν. Ο ετοιμόρροπος με το πατικωμένο μαλλί που έτρεξε από το κρεβάτι στο γραφείο χωρίς ανάσα και παραπονιέται για το ότι δεν προλαβαίνει γι' αυτούς είναι ο loser που ξενύχτησε παίζοντας πασιέντζα και τώρα θα είναι πάλι εκτός deadline.
Αν προσπαθήσεις να τους εντυπωσιάσεις με μια αυτόματη απάντηση για πολλή δουλειά σαν μοντέρνα καρικατούρα του New Yorker, δεν θα θαυμάσουν την εργατικότητά σου. Μάλλον θα σου συστήσουν μια ιστοσελίδα σαν το zirtual.com, που είναι ένας εικονικός προσωπικός βοηθός, να σε βοηθήσει με τη διαχείριση του χρόνου σου. Κι εσύ θα κάνεις κλικ την ίδια μέρα κιόλας. Γιατί έχεις μερικές ώρες να σκοτώσεις μέχρι να αφήσεις το αφεντικό να φύγει πρώτο από το γραφείο, μη σε δει να αποχωρείς στην ώρα σου και σε περάσει για κανέναν κοπανατζή.
