Ο σκύλος μπορεί να μας σώσει τη ζωή, αλλά και να μας κατασπαράξει. Κατά τα άλλα, παραμένει συγγενής του λύκου και του τσακαλιού. Με μία διαφορά: Διαθέτει ένα λεξιλόγιο 4.600 γαβγισμάτων και μας καταλαβαίνει καλύτερα από ένα χιμπατζή.
Ο σκύλος είναι ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου, όπως αποδεικνύουν πολλά παραδείγματα από την καθημερινή ζωή. Στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001, ο Ομάρ Εντουάρντο Ριβέρα βρισκόταν στο γραφείο του στο 71ο όροφο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου, ακριβώς είκοσι ορόφους κάτω από το σημείο σύγκρουσης, μαζί με το γκόλντεν ριτρίβερ του. Ο Ριβέρα, που αντιμετώπιζε προβλήματα όρασης, άκουσε το θόρυβο γυαλιών που έσπαγαν και ελευθέρωσε το σκυλί προτρέποντάς το να σωθεί. Το ζώο τον έσπρωχνε επίμονα προς την έξοδο κινδύνου. Έτσι σώθηκαν και οι δύο. Στη Νέα Υόρκη υπάρχει ένα νεκροταφείο για ζώα-ήρωες. Είναι το μοναδικό στον κόσμο, και φυσικά οι περισσότεροι τάφοι ανήκουν σε σκύλους που έγραψαν ένδοξη ιστορία.
Κυνομαχίες και μπίζνες
Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι ο σκύλος παρουσιάζει τόσες ομοιότητες, από γενετικής άποψης, με το λύκο, ώστε δε δικαιούται να αποτελεί ξεχωριστό παρακλάδι του είδους. Ιδιαίτερα τα χαρακτηριστικά του όπως η επιθετικότητα και η τάση του να μάχεται μέχρις εσχάτων, τον φέρνουν κοντύτερα στους άγριους προγόνους του.
Αυτές ακριβώς οι ομοιότητές του με το λύκο, σε συνδυασμό με το ότι ο σκύλος εκπαιδεύεται, αποφέρουν τεράστια κέρδη σε ανθρώπους που διοργανώνουν παράνομες κυνομαχίες. Οι σκύλοι που χρησιμοποιούνται γι' αυτό το σκοπό είναι κυρίως πιτ μπουλ, μπόξερ, μπουλντόγκ και μολοσσοί. Οι παράνομοι αγώνες διεξάγονται σε χωματερές, σε οικόπεδα ή ακόμα και σε πολυτελείς βίλες, ενώ τα στοιχήματα φτάνουν μέχρι και τις 30.000 ευρώ.
Τα τελευταία χρόνια μπελάδες δημιουργούν και οι σκύλοι που εκπαιδεύονται για φύλακες. Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, μετά από σειρά επεισοδίων με θύματα ακόμα και μικρά παιδιά, απαγορεύτηκε η εκπαίδευση που καλλιεργούσε την επιθετικότητά τους. Σε πολλές χώρες είναι επιβεβλημένο οι σκύλοι να φέρουν φίμωτρο και λουρί όταν κυκλοφορούν σε δημόσιους χώρους. Επίσης οι κάτοχοι σκύλων ράτσας ντόγκο αρτζεντίνο, ροτβάιλερ, μπουλντόγκ και πιτ μπουλ πρέπει να έχουν ασφαλιστικό συμβόλαιο που να καλύπτει τυχόν θύματα από επιθέσεις των ζώων τους.
Μουσικές προτιμήσεις
Αναμφίβολα, τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του δημοφιλούς κατοικίδιου. Μελέτη στο Πανεπιστήμιο του Μπέλφαστ, στην Ιρλανδία, απέδειξε ότι η μουσική συγκροτημάτων σκληρού ροκ προκαλεί εκνευρισμό στους σκύλους που είναι ήρεμοι, ενώ η συμπεριφορά τους γίνεται αμέσως κόσμια όταν ακούν Μπαχ.
Τα τελευταία χρόνια πολλοί ερευνητές μελετούν την εξελικτική πορεία του σκύλου με στόχο να ανατρέξουν στις ρίζες της αμφιθυμίας του. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν, εφόσον οριστικοποιηθούν, θα ανατρέψουν την επικρατούσα μέχρι σήμερα αντίληψη, ότι δηλαδή πριν από 20.000 χρόνια ο άνθρωπος υιοθέτησε λυκάκια για να τον συντροφεύουν στο κυνήγι. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, με το πέρασμα των χρόνων ο άνθρωπος κράτησε δίπλα του τα πιο υπάκουα λυκάκια, ώσπου το είδος εξελίχθηκε στο σημερινό σκύλο.
Ο Ρέιμοντ Κέιπινγκερ, καθηγητής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Χαμσάιρ της Μασαχουσέτης, στις ΗΠΑ, προτείνει κάτι νέο: "Δεν εξημέρωσε ο άνθρωπος το σκύλο, αλλά εκείνος μας πλησίασε εξαιτίας καιροσκοπίας".
Τα τσακάλια είναι συγγενείς με τους σκύλους
Οι αποδείξεις βρίσκονται στα γονίδια. Οι σκύλοι έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τους άγριους συγγενείς τους, τους λύκους και τα τσακάλια. Ζευγαρώνουν μαζί τους και τα παιδιά τους αναπαράγονται. Στη βιολογία, η διάκριση των ειδών καθορίζεται από την αδυναμία παραγωγής γόνιμων απογόνων. Οι σκύλοι ανήκουν σ' ένα είδος υπό εξέλιξη, καθώς μόλις πρόσφατα αποσπάστηκε από τους λύκους. Επομένως πρόκειται για εύπλαστο είδος που φέρει τα τυπικά χαρακτηριστικά των νεογνών άλλων ειδών, σαν να διακόπηκε η ανάπτυξή του σε πρώιμη ηλικία. Έχει κρεμαστά αφτιά, όρθια ουρά και το γάβγισμά του είναι επαναλαμβανόμενο. Ο διαχωρισμός του σκύλου από τον άγριο λύκο έγινε πριν από 130.000 χρόνια. Ωστόσο η εξημέρωσή του ολοκληρώθηκε μόλις πριν από 30.000-15.000 χρόνια.
Ο σκύλος είναι επικοινωνιακός τύπος
Κάθε ζώο εκπαιδεύεται σε κοινωνικές συμπεριφορές στην πρώιμη φάση της ανάπτυξής του. Για το λύκο, αυτή η περίοδος είναι πολύ σύντομη: μόλις μία εβδομάδα. Αντιθέτως, για το σκύλο φτάνει τις δέκα εβδομάδες.
Να λοιπόν πώς δομείται η υπόθεση του Κόπινγκερ. Κάποιοι άγριοι σκύλοι πλησίασαν τους ανθρώπινους οικισμούς ξεκινώντας μια ζωή "ομοσίτων", όπως οι ποντικοί. Κατόπιν ανέπτυξαν στενότερες σχέσεις με τον άνθρωπο, καθώς η ζωή τους κοντά του έγινε πιο εύκολη και λιγότερο εξαρτημένη από τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Από τη μεριά του, ο άνθρωπος με τις κατάλληλες διασταυρώσεις ανέπτυξε σταδιακά την κοινωνικότητα του σκύλου και την ικανότητά του να ανταποκρίνεται στις εντολές που του έδινε. Σήμερα έχει εξελιχθεί σε ξεχωριστό ζώο με εξαιρετικά αναπτυγμένες επικοινωνιακές δυνατότητες. Ακριβώς αυτό τον φέρνει κοντύτερα από κάθε άλλο ζώο στον άνθρωπο, στη ζωή του οποίου η ανάγκη για επικοινωνία κατέχει θεμελιώδη θέση.
Στρεσαρισμένοι και ατονικοί
Οι άγριοι συγγενείς του σκύλου, οι λύκοι, οι αλεπούδες και τα τσακάλια, δε χρησιμοποιούν τη φωνή για επικοινωνία. Γι' αυτό μέχρι πρόσφατα οι ερευνητές θεωρούσαν το γάβγισμα τυχαία έκφραση και το ερμήνευαν ως γνώρισμα του σκύλου ο οποίος, διατηρώντας τα νεανικά του χαρακτηριστικά, δε σιωπά ποτέ.
Στην πραγματικότητα οι σκύλοι είναι πιο εκφραστικοί από τους λύκους. Οι ερευνητές παρατηρούν παραλλαγές τόσο στον τόνο όσο και στη διάρκεια του σκυλίσιου γαβγίσματος. Σε κατάσταση άγχους, οι σκύλοι επανέρχονται σε ατονικούς ήχους που θυμίζουν τους αντίστοιχους των άγριων ζώων, ενώ όταν είναι ήρεμοι εκφέρουν πιο μουσικούς ήχους.
Η Σόφι Γιν, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, αφού παρακολούθησε τη συμπεριφορά δέκα σκύλων, διέκρινε 4.600 διαφορετικά γαβγίσματα που συνόδευαν διαφορετικές αντιδράσεις τους. Επομένως οι σκύλοι έχουν το δικό τους αυτόνομο λεξιλόγιο, αλλά ταυτόχρονα είναι σε θέση να αντιληφθούν το δικό μας. Ο Ρίκο, ένα μπόρντερ κόλεϊ ηλικίας δέκα ετών, υποβλήθηκε σε σειρά τεστ στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ της Λειψίας, στη Γερμανία, και, όπως αποδείχθηκε, είναι σε θέση να κατανοεί τη σημασία διακοσίων και πλέον λέξεων.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα αποτελέσματα ερευνών σχετικά με τη δυνατότητα του ανθρώπου να κατανοεί το σκύλο. Ο Άνταμ Μικλόσι, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης, συνέκρινε την ικανότητα κατανόησης των κραυγών των σκύλων της ράτσας μούντι από τους ιδιοκτήτες τους και από τα αφεντικά σκύλων που ανήκαν σε άλλες ράτσες. Οι άνθρωποι αναγνώριζαν τους ήχους και τους συνέδεαν με διαφορετικές έννοιες. Ακόμα και όσοι δεν είχαν κάποιο κατοικίδιο, μπορούσαν να ερμηνεύσουν τα γαβγίσματα.
Καλύτερα και από χιμπατζή
Ο Μπράιαν Χέαρ, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ των ΗΠΑ, υποστηρίζει ότι η δυνατότητα επικοινωνίας του σκύλου με τον άνθρωπο είναι πρόσφατο γενετικό απόκτημα. Μετά από σειρά πειραμάτων, απέδειξε ότι ο χιμπατζής, είδος που παρουσιάζει περισσότερες ομοιότητες με τον άνθρωπο, δεν αναγνωρίζει τα σήματα του ανθρώπου όταν το αφεντικό κοιτά ή δείχνει ένα δοχείο με φαγητό.
Άρα η ικανότητα των σκύλων δεν οφείλεται στο ότι είναι κοινωνικά ζώα. Σύμφωνα με τον Χέαρ, η πιθανότερη εξήγηση επιβεβαιώνει την υπόθεση του Κόπινγκερ, ότι δηλαδή η επικοινωνία αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά που αναπτύχθηκαν ώστε ο σκύλος να εισαχθεί σ' ένα νέο περιβάλλον κοντά στον άνθρωπο. Βέβαια οι άγριες ρίζες του δεν εξαλείφθηκαν, γι' αυτό κυριαρχούν όταν τον εγκαταλείπουμε ή, ακόμα χειρότερα, όταν τον κακοποιούμε.
