Είναι περίεργη η αίσθηση που σου δημιουργείται όταν ανακαλύπτεις μέσα στον επιβλητικό και αυστηρό χώρο του Παλατιού των Παπών στην Αβινιόν τον μυστικό ζωολογικό κήπο του Ντάγκλας Γκόρντον: ένα λευκό παγόνι, κροκόδειλοι, ένα κοράκι, μία μαύρη γάτα, βάτραχοι και τρία γαϊδούρια παρελαύνουν σε οθόνες τηλεόρασης διασκορπισμένες στο μεγάλο παρεκκλήσι.
Στις δύο οθόνες ύψους οκτώ μέτρων που βλέπουμε στο κέντρο της μισοσκότεινης αίθουσας, γητευτές φιδιών από το Μαρόκο παίζουν επικίνδυνα παιχνίδια την ώρα της ανατολής υπό τους ήχους ενός ταμπούρλου και ενός φλάουτου. Η έκπληξη μας μεγαλώνει όταν συνειδητοποιούμε πως οι λήψεις έχουν γίνει επιτόπου, μέσα στο παλάτι. Γνωστός για την ικανότητα του να επανα-τοποθετεί τα έργα του στο χώρο και το χρόνο όπου αυτά παρουσιάζονται, ο δημοφιλής καλλιτέχνης από τη Γλασκόβη έστησε μια εντυπωσιακή εγκατάσταση ειδικά για το Παλάτι των Παπών κινηματογραφώντας ζώα που συμβόλιζαν στον Μεσαίωνα το Κακό και την Αμαρτία.
Η εγκατάσταση έγινε με αφορμή την αναδρομική έκθεση που αφιερώνει μέχρι τις 2 Νοεμβρίου στο έργο του 42χρονου καλλιτέχνη η Συλλογή Λαμπέρ της Αβινιόν, ένας από τους σημαντικότερους χώρους σύγχρονης τέχνης που λειτουργούν εκτός γαλλικής πρωτεύουσας. Αν και δεν πρόκειται για την πρώτη αναδρομική που αφιερώνεται στον σκοτσέζο δημιουργό -θυμίζουμε ότι το 2006 το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης παρουσίασε το σύνολο του έργου του- υπάρχουν ωστόσο ιδιαιτερότητες που την καθιστούν μία από τις πλέον σημαντικές.
Γνωρίζοντας καλά την ιστορία της πόλης την οποία επισκέπτεται τακτικά την τελευταία δεκαετία, ο Γκόρντον αποφάσισε να μεταμορφώσει τους χώρους του μουσείου (κτίσμα του 18ου αιώνα) σε εργαστήριο ανατομίας: στην πρόσοψη και την είσοδο μας υποδέχονται «έργα-κείμενα», στα οποία ο Γκόρντον επιδίδεται τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, ενώ οι αίθουσες και οι διάδρομοι είναι αφιερωμένοι σε διάφορα μέλη ή όργανα του ανθρώπινου σώματος. Στην αίθουσα που είναι αφιερωμένη στο μάτι, ο καλλιτέχνης εκθέτει την μνημειακών διαστάσεων τοιχογραφία του με πορτρέτα διάσημων αστέρων της Γαλλίας όπου τη θέση των κομμένων ματιών έχουν πάρει καθρέφτες. Στο χώρο που έχει ως θέμα τα δάχτυλα και την αφή εκθέτει μια σειρά από μεγεθυμένα ψηφιακά αποτυπώματα και κοντινά πλάνα από παιδικά άκρα, ενώ την έκθεση «προλογίζει» μια σειρά έργων με θέμα το ανθρώπινο κρανίο.
Ο Γκόρντον μάς καλωσορίζει με μια παιδική φωτογραφία του και μια εγκατάσταση με τίτλο «Τα γενέθλιά μου»: σε ένα κατακόκκινο δωμάτιο έχει σωρεύσει κρανία πάνω στα οποία είναι χαραγμένο ένα αστέρι. Το μοτίβο του κρανίου, σύμβολο της ματαιότητας και του εφήμερου της ανθρώπινης ύπαρξης, κυριαρχεί και στη βιντεο-εγκατάσταση που ο καλλιτέχνης αφιερώνει στους ζωγράφους Μονέ και Σεζάν, προβάλλοντας μια ιδιότυπη νεκρή φύση με κρανία να επιπλέουν, σαν άλλα νούφαρα, σε ένα τοπίο νερού.
Βραβευμένος το 1996 με το βραβείο Τέρνερ, ο Ντάγκλας Γκόρντον συγκαταλέγεται σήμερα ανάμεσα στους σημαντικότερους καλλιτέχνες της τέχνης του βίντεο και της εγκατάστασης έχοντας παράλληλα κερδίσει την εκτίμηση και των σινεφίλ έπειτα από το «ντοκιμαντέρ» που γύρισε μαζί με τον Φιλίπ Παρενό για τον Ζιντάν (μετέχει στη διεθνή κριτική επιτροπή της φετινής 65ης Μόστρα της Βενετίας).
Με σαφείς επιρροές από ενορατικούς δημιουργούς όπως ο Γουίλιαμ Μπλέικ αλλά και από τους μονοχρωματικούς πίνακες καλλιτεχνών του αφηρημένου εξπρεσιονισμού όπως ο Μπάρνετ Νιούμαν, ο Ντάγκλας Γκόρντον αποδομεί τους κινηματογραφικούς κώδικες χρησιμοποιώντας απλές τεχνικές: άλλοτε επεξεργάζεται ψηφιακά γνωστές κινηματογραφικές ταινίες (στην Αβινιόν προβάλλεται η 24ωρη εκδοχή του «Ψυχώ» του Χίτσκοκ, το γνωστότερο ίσως έργο του), κάποτε προβάλλει το ένα φιλμ πάνω στο άλλο ή αναμειγνύει δικά του βίντεο με κλασικές σεκάνς. Αυτό που θέλει να κάνει ορατό μέσα από τις απεριόριστες δυνατότητες που του προσφέρει η ηλεκτρονική εικόνα είναι η διάσταση του παρόντος χρόνου, ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε, με άλλα λόγια, το χρόνο μέσα στον οποίο βιώνουμε μια εμπειρία
