Οι συντηρητές έργων τέχνης εργάζονται ώστε να μπορούμε να απολαμβάνουμε αριστουργήματα του παρελθόντος στα μουσεία και να διατηρηθούν οι ιστορίες που έχουν να διηγηθούν για τους πολιτισμούς του κόσμου και για τις επόμενες γενιές. Όμως δουλεύουν μακριά από τα μάτια του κοινού, γι' αυτό και σπάνια σκεφτόμαστε πόσο ζωτικής σημασίας για τα μουσεία είναι η δουλειά τους.
Το Βρετανικό Μουσείο, που διαθέτει ένα από τα παλαιότερα και μεγαλύτερα τμήματα συντήρησης στον κόσμο (με περίπου 80 συντηρητές), «εκθέτει» για μερικές εβδομάδες τους ανθρώπους που φροντίζουν τα εκθέματά του, δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό να μιλήσει μαζί τους σε μία ειδικά αφιερωμένη αίθουσα. Το «7» ήταν εκεί και συνομίλησε με δύο συντηρήτριες, την Εϊμι Ντράγκο και τη Νικόλ Ρόουντ, καθώς και την Κατρίνα Ουέναμ, εκπρόσωπο του Μουσείου. Την ημέρα που επισκεφθήκαμε τρία ρωμαϊκά αγάλματα δέχονταν τις φροντίδες τους.
Υπάρχουν μέθοδοι συντήρησης που χρησιμοποιούνται μόνο στο Βρετανικό Μουσείο;
Εϊμι: Οχι, ακολουθούμε τις μεθόδους που είναι αποδεκτές διεθνώς. Είμαστε σε επαφή με συναδέλφους και ιδρύματα από άλλες χώρες, πηγαίνουμε σε συνέδρια για να ενημερωνόμαστε για τις εξελίξεις και τις νέες τεχνολογίες. Το λέιζερ, για παράδειγμα, το έχουμε εδώ και πέντε χρόνια, αλλά χρησιμοποιείται σε άλλα ιδρύματα τα τελευταία δέκα χρόνια. Χάρη σ' αυτό καθαρίζουμε καλύτερα, ειδικά την πέτρα και το μάρμαρο.
Πιστεύετε ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας μπορεί να αλλάξει δραματικά τη δουλειά σας στο μέλλον;
Νικόλ: Νομίζω ότι η κυρίαρχη τάση στα μουσεία είναι να λειτουργούν με τρόπο που είναι πιο φιλικός προς το περιβάλλον. Νομίζω ότι σε είκοσι χρόνια κάποια από τα διαλυτικά που χρησιμοποιούμε, τα οποία βλάπτουν το περιβάλλον, θα έχουν απαγορευτεί. Σχεδιάζονται επίσης αποθήκες στα μουσεία, η λειτουργία των οποίων δεν επιβαρύνει το περιβάλλον, δηλαδή δεν υπάρχει κλιματισμός ή θέρμανση, τίποτα που να χρειάζεται ηλεκτρική ενέργεια.
Εϊμι: Με τον ίδιο τρόπο, βλέπουμε τώρα ότι κάποια χημικά που χρησιμοποιούνταν πριν από μερικές δεκαετίες είναι βλαβερά για την υγεία μας και τα έχουμε πλέον καταργήσει. Ακριβώς γι' αυτό, όταν σπουδάζεις, εργάζεσαι πάνω σε δοκιμαστικά κομμάτια, δεν ξεκινάς από πραγματικά αντικείμενα μέχρι να είσαι σίγουρος γι' αυτό που κάνεις.
Έχουν υπάρξει όμως λάθη στο παρελθόν, για παράδειγμα παλαιότερα οι συντηρητές του μουσείου είχαν ξύσει τα Μάρμαρα του Παρθενώνα...
Κατρίνα: Είχαν βασιστεί σε λανθασμένες αντιλήψεις της εποχής, για παράδειγμα πίστευαν ότι τα γλυπτά ήταν λευκά στην αρχαιότητα. Τώρα γνωρίζουμε ότι τα πράγματα δεν ήταν έτσι.
Γνωρίζετε για άλλα περιστατικά που προκλήθηκαν καταστροφές σε αντικείμενα λόγω λαθών στη συντήρηση;
Νικόλ: Μία από τις βασικές αρχές της συντήρησης είναι πως, ό,τι κάνεις, έχει δοκιμαστεί προηγουμένως, δεν δοκιμάζεις πάνω στο υπό συντήρηση αντικείμενο. Δεύτερον, πρέπει ό,τι κάνεις στο αντικείμενο να είναι αναστρέψιμο, να μην το αλλάζει μόνιμα.
Κατρίνα: Για παράδειγμα έχουμε ένα γλυπτό στην έκθεση για τον Αδριανό που τον παρουσιάζει με ελληνική ενδυμασία. Οπως ανακαλύψαμε, είχαν κολλήσει κεφάλι σε άλλο άγαλμα στη βικτοριανή εποχή, επειδή υπήρχε η αντίληψη ότι ο Αδριανός αγαπούσε τον ελληνικό πολιτισμό. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ήθελαν να καταστρέψουν το άγαλμα.
Εϊμι: Ή το ρωμαϊκό άγαλμα του Βάκχου που έχουμε εδώ είχε προσθήκες στα άκρα του, που μπήκαν το 19ο αιώνα. Αυτό όμως συνέβη πριν γίνει μέρος της συλλογής του μουσείου και αποτελεί πλέον κομμάτι της ιστορίας του αντικειμένου. Ετσι εξηγούμε στους επισκέπτες ότι η συνήθης πρακτική για τους συλλέκτες της εποχής ήταν να προσθέτουν οτιδήποτε έλειπε από τα αγάλματα.
Υπάρχουν κάποιοι μύθοι γύρω από τη δουλειά σας, για συντηρητές που κάνουν μία σημαντική ανακάλυψη ενός σπουδαίου μυστικού όσο συντηρούν ένα αντικείμενο. Ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα;
Νικόλ: Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί σε διάφορα επίπεδα. Πρώτ' απ' όλα, περνάς τόσο πολύ χρόνο με ένα αντικείμενο, που αντιλαμβάνεσαι διάφορα πράγματα γι' αυτό, για τα υλικά, την κατασκευή του, που δεν θα ανακάλυπτες αλλιώς.
Πώς νιώθετε που είστε συνέχεια σε επαφή με αρχαία αντικείμενα; Τι νομίζετε ότι μας συνδέει με αυτά;
Εϊμι: Νομίζω ότι έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι άνθρωποι είναι πάντα άνθρωποι, όποτε και αν έζησαν. Οπότε συνδέεσαι με το παρελθόν και εξετάζεις τη συνέχεια, στους ανθρώπους και τους πολιτισμούς.
