Το τηλεφωνικό μας ραντεβού με τον Philip Glass ήταν προγραμματισμένο για το προηγούμενο Σάββατο, στη μία το μεσημέρι και είχα προετοιμαστεί κατάλληλα από νωρίς. Δίσκοι και cd με έργα του ήταν απλωμένα μπροστά μου, ενώ στο cd player έπαιζε το σάουντρακ από τις «Ωρες» και περίμενε τη σειρά της η μουσική του για το φιλμ «Σημειώσεις για ένα σκάνδαλο».
Μια σύνθεσή του, λοιπόν, άκουσε μαζί με τη φωνή μου μόλις απάντησε στο τηλέφωνο. Γέλασε δυνατά. «Τα σάουντρακ δεν είναι εύκολη υπόθεση», είπε μετά τις απαραίτητες συστάσεις. «Όταν φτιάχνω μουσική για τον κινηματογράφο δουλεύω με διαφορετικό τρόπο. Συζητώ ατελείωτες ώρες με τον σκηνοθέτη, κοιτάζω τις σκηνές πριν από το τελικό μοντάζ και προσπαθώ η μουσική μου να εμπλέκεται δραματουργικά στην εξιστόρηση του έργου. Στις "Ωρες" ήθελα να φιλοτεχνήσω με νότες το πορτρέτο της Βιρτζίνια Γουλφ, ενώ στις "Σημειώσεις για ένα Σκάνδαλο" να αποδώσω με τη μουσική μου τον σκληρό χαρακτήρα της Μπάρμπαρα, που υποδυόταν η Τζούντι Ντενς. Μην ξεχνάτε πως δεν αποκαλύπτεται από την αρχή ποια ακριβώς είναι. Γι' αυτό και ποτέ δεν φτιάχνω το score μία κι έξω. Κάνω ένα πρώτο σχέδιο, επανέρχομαι, το προχωράω λίγο περισσότερο στη συνέχεια».
Από τις 8 έως και τις 12 Ιουλίου ο Philip Glass θα βρίσκεται ξανά στην Αθήνα, αλλά όχι για να παίξει μουσική που έγραψε για ταινίες. Αυτή τη φορά θα παρουσιάσει στο θέατρο Μπάντμιντον τη μουσική παράσταση «Book of Longing» που προέκυψε από τη συνεργασία του με τον Λέοναρντ Κοέν (εισιτήρια από 30 έως και 75 ευρώ). Ενα προσωπικό ημερολόγιο του Κοέν, πόθου και νοσταλγίας, με 167 ποιήματα και 40 σκίτσα, που ο καναδός τροβαδούρος έφτιαξε τα τελευταία είκοσι χρόνια.
Ο Philip Glass επέλεξε 22 από αυτά και συνέθεσε ένα κονσέρτο για μουσικά σύνολα, σόλο ερμηνείες, λέξεις και ζωγραφική. Ο ίδιος ο Κοέν δεν εμφανίζεται, αλλά ακούγονται μαγνητοφωνημένες στη διάρκεια της παράστασης με τη ζεστή, μπάσα φωνή του, ερωτικές μπαλάντες, αυτοβιογραφικά στοιχεία και μικρά σατιρικά ποιήματα.
«Αποτελεί μία παλιά ιστορία», επισημαίνει ο Γκλας. «Ηταν εξαφανισμένος για πολύ καιρό ο Κοέν, αφού είχε κλειστεί σ' ένα μοναστήρι. Εγραφε βέβαια ποιήματα από πολύ παλιότερα. Δέκα χρόνια πριν μου διάβασε κάποια από αυτά και σκεφτήκαμε πως θα παρουσίαζε ενδιαφέρον να δουλεύαμε μαζί πάνω σ' έναν κύκλο τραγουδιών και να το φτιάχναμε σαν ένα είδος διαλόγου. Να λέει κάτι αυτός με λόγια, να απαντώ εγώ μετά με μουσική».
Μου αρέσει πολύ ο Καβάφης
Πως κύλησε η συνεργασία σας;
Ήταν εύκολη υπόθεση, ανεξαρτήτως αν ξοδέψαμε πολύ χρόνο στο στούντιο. Και ήταν εύκολη, όχι μόνο γιατί και οι δύο αγαπούμε την ποίηση, αλλά κυρίως γιατί είχα να κάνω με έναν άνθρωπο που καταλάβαινε από μουσική. Επομένως γνώριζε πολύ καλά τι ακριβώς χρειάζεται ένας συνθέτης.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Philip Glass ασχολείται με την ποίηση. «Μου αρέσει πολύ ο Καβάφης και είχα γράψει μία όπερα πάνω σε ένα ποίημά του». Αναφέρεται στην όπερα «Περιμένοντας τους βαρβάρους», που βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Τζέι Κ. Κούτσι. «Και ο Γκίνσμπεργκ είναι από τους αγαπημένους μου. Και με αυτόν είχαμε συνεργαστεί παλιότερα».
Είναι λοιπόν συγγενικές τέχνες για σας η ποίηση και η μουσική;
Θεωρώ πως βρίσκονται στην ίδια πλευρά. Η ποίηση βασίζεται στη μουσική. Τα λόγια στα ποιήματα, οι στίχοι, έχουν μια μουσικότητα. Ενα ρυθμό. Αυτόν προσπαθώ κάθε φορά να ανακαλύψω και μετά είναι εύκολη η δουλειά μου να τον περάσω σε παρτιτούρες. Αλλά και η μουσική υπηρετεί την ποίηση. Βοηθάει στην κατανόησή της. Και νιώθεις περισσότερο ασφαλής μετά. Είναι αλληλένδετα.
Τακτικός μας επισκέπτης ο Φίλιπ Γκλας. Πριν από δύο χρόνια παρουσίασε στο Ηρώδειο τη μουσική του για την «Πεντάμορφη και το Τέρας» του Κοκτό, ενώ το 2004, λίγο πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων, έπαιξε το έργο του «Orion» με τραγουδιστές απ' όλο τον κόσμο. Συμμετείχε και η Ελευθερία Αρβανιτάκη, τραγουδώντας το παραδοσιακό «Τζιβαέρι» σε μία αναπάντεχη εκδοχή. «Ήταν ενδιαφέρουσα διαδικασία η επιλογή της», θυμάται ο συνθέτης.
«Ο παραγωγός μού έφερε περισσότερα από είκοσι cd με ελληνίδες τραγουδίστριες για να επιλέξω. Αλλες μου άρεσαν, άλλες όχι, για να καταλήξω αρχικά σε τρεις και στο τέλος στην Ελευθερία. Και δεν άλλαξα γνώμη ακόμα και όταν μου είπαν πως είναι εξαιρετικά δημοφιλής και μπορεί να μην είχε πολύ χρόνο να συνεργαστούμε. Σπουδαία φωνή. Κι επί σκηνής, εκπληκτική. Εκτοτε διατηρούμε καλή σχέση και τώρα στην Αθήνα θα την ξανασυναντήσω».
Έχει περάσει τα 82 πλέον ο Φίλιπ Γκλας. Γεννήθηκε στη Βαλτιμόρη το 1937 και οι παππούδες του ήταν εβραϊκής καταγωγής, μετανάστες από τη Ρωσία και τη Λιθουανία. Ο πατέρας του Μπεν είχε ένα μικρό μαγαζί που επισκεύαζε ραδιόφωνα και πουλούσε δίσκους. Από μικρός μέσα στη μουσική, μια και δούλευε στο μαγαζί, ξεκίνησε στα έξι του μαθήματα βιολιού, στα οχτώ του φλάουτο και στα δώδεκά του είχε ήδη γράψει τις πρώτες του συνθέσεις. Σπούδασε φιλοσοφία και μαθηματικά και φυσικά πιάνο.
Στο Μανχάταν, στη δεκαετία του '60, άρχισε να γοητεύεται από τον μινιμαλισμό και την αβάντ γκαρντ, παίρνοντας μαθήματα από τον Στιβ Ράιχ. Δεν νιώθει ευχάριστα με τον χαρακτηρισμό μινιμαλιστής, αλλά παραδέχεται πως δίκαια χαρακτηρίζονται κάποια έργα του έτσι. Ιδίως εκείνα στη δεκαετία του '70. Συμφωνεί όταν του το αναφέρω: «Είχα κολλήσει τότε. Αντί να ανοίξουμε περισσότερο τους ορίζοντές μας, παίζαμε συνεχώς τα ίδια πράγματα και για τους ίδιους ανθρώπους».
Στη συνέχεια μετακόμισε στο Παρίσι και στις επιρροές του περιλαμβάνει τα θεατρικά έργα του Μπέκετ και τις ταινίες του Ζαν Λικ Γκοντάρ. Εκεί συναντήθηκε και με τον Ραβί Σανκάρ. Ακόμα και σήμερα αναφέρεται με μεγάλο θαυμασμό στον ινδό δάσκαλο: «Με δίδαξε έναν διαφορετικό τρόπο θεώρησης της μουσικής. Μου άνοιξε δρόμους που μέχρι τότε μου ήταν άγνωστοι. Τον θαυμάζω γιατί είχε βάλει σκοπό της ζωής του να διαδώσει τη μουσική της χώρας του στα πέρατα του κόσμου».
Είμαι εργασιομανής
Με περισσότερα από σαράντα χρόνια στη μουσική, θα χρειαζόμασταν όλο το τεύχος αν θέλαμε να κάνουμε αναδρομή στην καριέρα του αμερικανού συνθέτη. Στα μεγάλα έργα του περιλαμβάνεται το πεντάωρο «Ο Αϊνστάιν στην παραλία» (1976), «το πιο καταλυτικό μουσικό θεατρικό έργο του 20ού αιώνα», όπως έγραψε η Ουάσινγκτον Ποστ, οι όπερες για την τριλογία του Κοκτό «Η Πεντάμορφη και το Τέρας», ο «Ορφέας» και «Τα τρομερά παιδιά», η οικολογική τριλογία του Γκόντφρεϊ Ρέτζιο που άρχισε με το «Κογιανισκάτσι»: «Είμαι εργασιομανής», παραδέχεται. «Η ζωή μου είναι γεμάτη μουσική. Ξυπνάω πολύ νωρίς, γύρω στις έξι, ώστε να προλάβω να δουλέψω ήσυχα πριν ξυπνήσουν τα παιδιά μου. Μπορώ να ασχολούμαι με τη μουσική, χωρίς μετά να νιώθω κουρασμένος, για περισσότερες από δέκα ώρες ημερησίως. Το ίδιο θα κάνω και τώρα που θα έρθω στην Ελλάδα. Δεν γνωρίζω πολύ κόσμο και γι' αυτό θα περάσω πολλές ώρες στο ξενοδοχείο, γράφοντας μουσική. Το πρωί θα δουλεύω και το απόγευμα θα δίνω συναυλία».
Συνεργάστηκε με μουσικούς και συνθέτες, έγραψε όπερες, συμφωνικά έργα, μουσική για κινηματογράφο, μπαλέτο και θέατρο. Και μετράει και πολλές συνεργασίες. Οχι μόνο με φυσιογνωμίες τού ροκ όπως ο Ντέιβιντ Μπάουι και ο Μπράιαν Ινο, αλλά και με συγγραφείς όπως η περσινή νομπελίστρια Ντόρις Λέσινγκ. Του αναφέρω τον Μπάουι: «Από την πρώτη φορά που μιλήσαμε, ένιωσα να μοιραζόμαστε κάτι. Μέχρι τότε τα είδη ήταν πλήρως διαχωρισμένα. Αλλού το ροκ, αλλού η κλασική, αλλού η όπερα. Συζητώντας όμως με τον Ντέιβιντ κατάλαβα πως έβλεπε τη μουσική από μία αντίστοιχη σκοπιά και συνειδητοποίησα πως, αν συνεργαστούν δύο άνθρωποι από διαφορετικούς μουσικούς χώρους, θα προκύψουν ενδιαφέροντα αποτελέσματα».
Του ζητώ να μου πει αν βλέπει και τώρα να υπάρχουν καινούριοι μουσικοί που να του κεντρίζουν το ενδιαφέρον. Και του υπενθυμίζω πως σε μία παλιά συνέντευξή του στην «Κ.Ε.» είχε πει ότι τα σπουδαία πράγματα στη μουσική δεν έχουν έρθει ακόμα. «Δεν έχω αλλάξει γνώμη. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα υπάρχει μία καινούργια γενιά από γυναίκες συνθέτριες που βγάζουν καταπληκτικά πράγματα. Η Λίζα Μπιελάουα (αμερικανίδα συνθέτρια και τραγουδίστρια με πολλές λογοτεχνικές αναφορές στο έργο της) διαθέτει έναν συνθετικό πυρήνα πολύ ισχυρό».
Και τώρα;
Έχω περάσει τόσα πολλά χρόνια στη μουσική που πλέον ζυγίζω κάθε βήμα μου. Νομίζω πως αυτή είναι η πιο δημιουργική περίοδος της καριέρας μου. Νιώθω πιο εμπνευσμένος από ποτέ.
Ποια είναι η πιο περίεργη φήμη που έχετε ακούσει για το πρόσωπό σας;
(Γέλια) Μόνο μία; Πάρα πολλές. Μέχρι και ότι δεν μπορώ να διαβάζω μουσική έχουν πει. Συνήθως όμως είναι αστείες φήμες. Οι άνθρωποι φαντάζονται πάρα πολλά ειδικά για τους συντρόφους μου. Πόσο στενοί σύντροφοί μου είναι. Και όχι μόνο για γυναίκες, αλλά και για άντρες που βρίσκονται κοντά μου. Καταλαβαίνετε υποθέτω....
