Ο αμερικανός συγγραφέας Tobias Wolff, παρά τα βραβεία που έχει αποσπάσει για τις νουβέλες και τα τσεχοφικής υφής διηγήματα του, στην Ελλάδα μέχρι πρότινος δεν είχε μεταφραστεί.
Όσοι ωστόσο έχουν δει τις «Αγεφύρωτες σχέσεις» του Μάικλ Κέιτον-Τζόουνς με τους Ρόμπερτ ντε Νίρο και Έλεν Μπάρκιν, δεν αποκλείεται να τον έχουν εντοπίσει «κρυμμένο» πίσω από τη εφηβική μορφή του Λεονάρντο ντι Κάπριο, σε έναν από τους πρώτους ρόλους της καριέρας του. Βασισμένη στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Γουλφ «This boy's life», η ταινία εκτυλίσσεται στην επαρχία τα χρόνια του '50, τότε που το αμερικανικό όνειρο αναζωπυρωνόταν, και παρακολουθεί την προσπάθεια μιας χωρισμένης μητέρας να ξαναφτιάξει τη ζωή της μ' έναν νέο, δυναμικό σύντροφο. Στο πρόσωπο ωστόσο του τελευταίου, ο γιος της αντικρίζει έναν άξεστο δυνάστη. Και η μόνη διέξοδος που του προσφέρεται είναι η επανάσταση και η φυγή.
Έργο μυθοπλασίας βασισμένο σε βιωμένο υλικό, το «Παλιό σχολείο» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Πόλις» (μετ. Π. Κοντογιάννης) πιάνει τη σκυτάλη απ' το σημείο που το alter ego του Tobias Wolff, πάντα μανιώδης αναγνώστης και υπότροφος σπουδαστής τώρα σ' ένα αριστοκρατικό οικοτροφείο αρρένων της Νέας Αγγλίας, αγωνίζεται να ισορροπίσει ανάμεσα στην ντροπή που νιώθει για την ταπεινή καταγωγή του και τη φιλοδοξία που συνεπαίρνει όλο του το είναι, να καταξιωθεί δηλαδή μια μέρα ως σπουδαίος συγγραφέας.
Πως είναι όμως δυνατόν να διαπρέψει σε ένα στίβο όπου για να λάμψει κάτι πρέπει να 'ναι αληθινό, όταν ο ίδιος συνεχίζει να παίζει κρυφτό με το παρελθόν του, απαλείφει τις εβραϊκές του ρίζες και απορρίπτει τον πραγματικό του εαυτό;
Δομημένο σε εννιά κεφάλαια, μέσα απ' τα οποία ζωντανεύουν κι οι μορφές του ποιητή Ρόμπερτ Φροστ, της δημοφιλούς αλλά αμφιλεγόμενης πεζογράφου Αϊν Ραντ και του καταπονημένου Ερνεστ Χέμινγουεϊ λίγους μήνες πριν αυτοκτονήσει, το «Παλιό σχολείο» μάς εισάγει σ' ένα σύμπαν όπου η λογοτεχνία διαθέτει μεγαλύτερη βαρύτητα από την πολιτική, όπου τ' αγόρια νοιάζονται περισσότερο για τις λέξεις παρά για τα κορίτσια, κι όπου, όταν παραβιάζεται ο σχολικός κώδικας τιμής, οι κυρώσεις είναι εξευτελιστικές.
Όπως όλοι σχεδόν οι συμμαθητές του, έτσι και ο ανώνυμος αφηγητής του βιβλίου λαχταράει να διακριθεί στον ετήσιο διαγωνισμό διηγήματος που συνοδεύει την επίσκεψη ενός διάσημου συγγραφέα στο σχολείο, με έπαθλο μια κατ' ιδίαν συνομιλία του εκλεκτού προσκεκλημένου με τον σπουδαστή που εκείνος έχει στέψει νικητή. Παραλυμένος από θαυμασμό τόσο για τα γραπτά όσο και για τον μύθο που περιβάλλει τον Χέμινγουεϊ, ο ήρωας του Γουλφ αναβάλλει διαρκώς την αναμέτρησή του με τη λευκή σελίδα. Μέχρι που, ξεφυλλίζοντας μια παλιά λογοτεχνική επιθεώρηση αντίπαλου κολεγίου θηλέων, η ματιά του πέφτει σ' ένα διήγημα που τον εκφράζει σε τέτοιο σημείο, λες κι η δημιουργός του είχε λεηλατήσει το θησαυροφυλάκιό του κι όλα του τα μυστικά του είχαν εκτεθεί: το ξεπούλημα των παλιών του φίλων για καινούριους, η λύσσα του για κοινωνική μετεγγραφή, το βάσανο να υποδύεται πως είναι άλλος για να τον αποδεχτούν.
Ο εκκολαπτόμενος συγγραφέας προχωρεί σε λογοκλοπή, ανήμπορος να αντιληφθεί πως οικειοποιείται, έστω και παραλλάσσοντάς το ελαφρώς, ένα ξένο έργο. Απ' τη μεριά του ουδέποτε είχε υπάρξει τόσο ειλικρινής, αλλά η αλήθεια του δεν παύει να στηρίζεται σ' ένα ψέμα που θ' αποκαλυφθεί.
Ωστόσο, η αποβολή του απ' το σχολείο, η ολιγόμηνη επιβίωσή του στη Νέα Υόρκη με χαμαλοδουλειές και η εθελοντική του στράτευση αργότερα στον πόλεμο του Βιετνάμ, δεν θα τον απομακρύνουν από το στόχο του. Κι όταν πια θα τον έχει πετύχει, όλες του οι ψευδαισθήσεις θα έχουν κάνει φτερά. Γιατί στο μεσοδιάστημα, δούλεψε τόσο σκληρά όπως όλοι εκείνοι που κάποτε περιφρονούσε, έζησε περισσότερο «σαν τραπεζίτης παρά σαν παράνομος», κι οι μεγαλύτερες χαρές του δεν ήταν άλλες από τις οικογενειακές...
Μυθιστόρημα ενηλικίωσης
Ο συγγραφέας, μας λέει ο Tobias Wolff, δεν ζει οπωσδήποτε μια συναρπαστική ζωή. Και κατά κανόνα, οι «παράνομοι» γράφουν το ίδιο καλά με τους «τραπεζίτες», αν και για πιο σύντομο χρονικό διάστημα. «Κάποιοι ευδοκιμούν σαν καιροσκόπα παράσιτα, κρυμμένοι ανάμεσα στους συμπολίτες τους, κι άλλοι προτιμούν την κακουχία κάθε μορφής ερήμου».
Κανένας όμως δεν μπορεί να πει πότε ακριβώς έγινε συγγραφέας. «Ολα συγκροτούνται πολύ αργότερα, με μικρή ή μεγάλη ειλικρίνεια, κι αφού οι ιστορίες ειπωθούν πολλές φορές, παίρνουν το χαρακτήρα της ανάμνησης και μπλοκάρουν κάθε άλλο μονοπάτι ιχνηλασίας». Κάπως έτσι προέκυψε και το δικό του «Παλιό σχολείο»: ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης και μαθητείας στην Αμερική του '60, ιδανικό για τους γητεμένους από την τέχνη της γραφής σε κάθε χώρα, σε κάθε εποχή.
