Καλό είναι να αγοράζεις, λέει πανάρχαιο χρηματιστηριακό ρητό. Μόνο που η ανθρώπινη ψυχολογία (ο κυρίαρχος παράγοντας στις διακυμάνσεις των χρηματιστηρίων) λειτουργεί αποτρεπτικά στη λήψη αποφάσεων που ώρες ώρες είναι προφανείς, όμως συχνά αποδεικνύονται αντιδημοφιλείς. Και έτσι, παρατηρούμε συχνά στο επάγγελμά μας το αλλοπρόσαλλο σενάριο ένας μικροεπενδυτής (από αυτούς που χαρακτηρίζουμε ως μακροπρόθεσμους) να επιθυμεί διακαώς να αγοράσει τη μετοχή της Εθνικής τον Οκτώβριο στα 24 ευρώ με το αιτιολογικό ότι «έπεσε από τα 27», ενώ τώρα να την αγνοεί επιδεικτικά σε τιμές κάτω από τα τρία, με το σκεπτικό ότι θα την βρεί στα δυόμισυ!Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου!
Δεν αντιλέγω πως έτσι που πάνε τα πράγματα, είναι αρκετά πιθανό να βρεθεί η μετοχή στα δυόμισυ, ίσως δε κι ακόμα παρακάτω αν η κυβέρνηση εξακολουθεί να δείχνει ανίκανη να εφαρμόσει όσα έχει δεσμευτεί απέναντι στους δανειστές μας (κι επιπλέον, έχει ήδη ψηφίσει, επωμιζόμενη το πολιτικό κόστος των επιλογών της) και οι πωλήσεις συνεχιστούν με τους πρόσφατους, φρενήρεις ρυθμούς, όμως η ως άνω περιγραφόμενη επενδυτική συμπεριφορά απέχει παρασάγγας από το να χαρακτηριστεί ως λογική. Κι αυτό διότι οι μικρομέτοχοι σ΄ αυτή τη χώρα, αντιλαμβάνονται την έννοια των αγορών πάνω κάτω ως καζίνο, λησμονώντας πως πίσω από την έννοια της μετοχής υφίσταται μία ουσιαστική αξία, ήτοι ένα μερίδιο στα περιουσιακά στοιχεία μίας πραγματικής εταιρείας, με τους πελάτες της, τα κέρδη και τις ζημιές της.
Και είναι απολύτως φυσιολογικό όταν η αξία ενός περιουσιακού στοιχείου απομειώνεται, όπως στην περίπτωση μίας τράπεζας με τo προσφάτως αποφασισθένhaircutτων ελληνικών ομολόγων, να μειώνεται ανάλογα και η τιμή της μετοχής της. Μόνο που όπως σχεδόν πάντοτε συμβαίνει στις αγορές, συνήθως η εν λόγω ατυχήσασα μετοχή υποχωρεί …δυσανάλογα! Κι αυτό διότι, όπως είπαμε και στην αρχή, ο κινητήριος μοχλός πίσω από κάθε έντονη μεταβολή στις χρηματιστηριακές αγορές, είναι πάντοτε η ανθρώπινη ψυχολογία και όπως έχει πολλάκις αποδειχθεί, ενίοτε αυτή επηρεάζεται από εντελώς άσχετες με το αντικείμενο παραμέτρους. Για παράδειγμα, ένας διαχειριστής κεφαλαίου μπορεί να συμπεριφερθεί διαφορετικά αν το χθεσινοβραδυνό του φιλέτο ήταν μαλακό ή σόλα, διαφορετικά αν έμεινε ξάγρυπνος γιατί γκρίνιαζε το μωρό ή …η γυναίκα του, διαφορετικά αν η ομάδα του νίκησε στο ChampionsLeague ή έφαγε τρία γκολ από ανυπόληπτο αντίπαλο (όχι, δεν υπονοώ κάποιον συγκεκριμένα κι όποιος έχει τη μύγα, μυγιάζεται). Αφού λοιπόν οι επαγγελματίες επηρεάζονται στις επενδυτικές τους αποφάσεις από τέτοιες ασήμαντες παραμέτρους, πώς είναι δυνατόν να απαιτούμε κάτι καλύτερο από το μικρό και ανίσχυρο επενδυτή, ο οποίος γνωρίζοντας πως δεν μπορεί ο ίδιος να επηρεάσει την αγορά, προσδοκά απλώς να πηγαίνει με τα νερά των μεγάλων;
Έτσι, παρατηρείται τελευταία το φαινόμενο πολλοί λαγόκαρδοι, κατ’ ευφημισμόν επενδυτές να ξεπουλάνε το χαρτοφυλάκιό τους όσο – όσο για να πάνε την οικογένεια διακοπές, ενώ τα χρήματα που είχαν τοποθετήσει αρχικά να αντιστοιχούσαν σε τρία στρέμματα στο χωριό τα οποία επίσης είχαν πουληθεί κοψοχρονιά, για να …προλάβει το τραίνο ο επίδοξος Γουώρεν Μπάφετ μας αγοράζοντας την Εθνική στα 47 ευρώ το 2007!! Και καλά να είχε εμπιστευτεί μία τέτοια μετοχή, θα μπορούσε να γίνει κάπως αντιληπτή η συμπεριφορά του, αλλά η πλειονότητα των ενασχολούμενων με την κεφαλαιαγορά συνηθίζει να τοποθετείται στα ψηλά μίας μακροχρόνιας διακύμανσης σε …διαμάντια όπως την Alapis και πάσης φύσεως κλωστήρια.Το αποτέλεσμα το γνωρίζουμε όλοι: Το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον.
Ζούμε μία πολύ διδακτική περίοδο, η οποία έρχεται ως φυσιολογική συνέχεια ενός φρικαλέου Αυγούστου. Καθ’ όλη τη διάρκεια του περασμένου μήνα, το χρηματιστήριο κατέγραφε ολοένα και νέα χαμηλά εικοσαετίας. Μία υποσημείωση όμως: Προ εικοσαετίας, ο δείκτης απαρτιζόταν από πολύ διαφορετικές μετοχές απ’ ότι σήμερα. Στην πραγματικότητα, το επίπεδο τιμών στις περισσότερες μετοχές του ελληνικού χρηματιστηρίου, βρίσκεται σήμερα ακόμα χαμηλότερα από τότε. Και δεν υπάρχουν πολλοί που μπορούν να ισχυριστούν ότι τα οικονομικά μας είναι σε χειρότερη κατάσταση από το 1994, όσο κι αν έχουμε ύφεση που θα φτάσει φέτος σε επίπεδα ρεκόρ. Το συμπέρασμα είναι πως η αγορά έχει προεξοφλήσει κυριολεκτική χρεοκοπία της χώρας, αδυνατώντας να αντιληφθεί πως η μαμά Ευρώπη είναι (όπως έχουμε υποστηρίξει πολλάκις στα παρελθόν) αποφασισμένη να μην αφήσει ένα κακομαθημένο παιδί, όπως είναι η χώρα μας, να της κάνει το μαγαζί λαμπόγυαλο. Έτσι, εκ των πραγμάτων είναι βέβαιο πως τα χειρότερα για την εγχώρια οικονομία είναι τώρα (ή τουλάχιστον, δεν αργούν πολύ). Μόλις δε καταφθάσουν και οι περιβόητοι αλλοδαποί επίτροποι στα υπουργεία μας (υπό το βαρύγδουπο τίτλο ‘’taskforce’’) κι αυτά ξάφνου αρχίσουν να παράγουν έργο αντί να εκτελούν μύγες, εκτιμώ πως μπορεί να μπει το νερό στο αυλάκι και να γλιτώσουμε τα χειρότερα. Πότε θα γίνει αυτό, δεν ξέρω.
Αν ήξερα, να είστε σίγουροι ότι θα είχα απλωμένη την αρίδα μου στις Μαλδίβες και δε θα δούλευα ακόμα. Αυτό που ξέρω όμως, είναι πως αγοράζοντας ένας μακροπρόθεσμος επενδυτής στα σημερινά επίπεδα τιμών, είναι σχεδόν αδύνατον να μην πεταπλασιάσει το αρχικό του κεφάλαιο κάποια στιγμή πριν από τη λήξη της τρέχουσας δεκαετίας. Και σίγουρα, δε γνωρίζω καμμία εναλλακτική επένδυση που να μπορεί να του δώσει τέτοιες αποδόσεις. Η αλφαβήτα των επενδύσεων λέει ότι κάθε επιλογή είναι συνάρτηση του ρίσκου και της προσδοκώμενης απόδοσης και σας διαβεβαιώ ότι επί του παρόντος το ρίσκο είναι κυριολεκτικά ασήμαντο μπροστά στην πιθανότητα εκρηκτικού κέρδους. Δεν κομίζω γλαύκα στην Αθήνα όταν σας λέω μετά βεβαιότητας ότι το έξυπνο χρήμα εκμεταλλεύεται κάθε πτωτική υπερβολή για να τοποθετείται σταδιακά σε ‘’καλά χαρτιά’’.
Το ποιά είναι αυτά τα καλά χαρτιά, είναι πιο εύκολο να απαντηθεί. Αν κάποιος φοβάται τις τράπεζες στο σύνολό τους (πράγμα υπερβολικό στις σημερινές αποτιμήσεις κάποιων εξ’ αυτών), μπορεί ανεπιφύλακτα να εμπιστευθεί ‘’πραγματικές αξίες’’, εταιρείες δηλαδή με εξαιρετική προοπτική ασχέτως υφεσιακού περιβάλλοντος, όπως είναι η ΔΕΗ, ο ΟΤΕ, ο Τιτάνας και ο Μυτιληναίος. Και τουλάχιστον όσον αφορά στις δύο πρώτες, βρισκόμαστε σαφώς στο ναδίρ της ιστορικής τους αποτίμησης. Όταν πριν από τέσσερα (μόλις!) χρόνια, πωλείτο το 20% του Οργανισμού στη DeutscheTeleκom προς €28 ανά μετοχή, ο νυν πρωθυπουργός ωρυόταν για ξεπούλημα του εθνικού μας πλούτου. Φέτος, πούλησε άλλο 10% στα € 7,99. Και τώρα η μετοχή βολοδέρνει μεταξύ € 3,70 και € 4,50. Δηλαδή, πιστεύετε ότι οι Γερμανοί μπήκαν για να χάσουν; Πώς μπορείτε εσείς να χάσετε αγοράζοντας στη μισή τιμή απ’ ότι ο βασικός μέτοχος πριν από δύο μόνον μήνες; Χωριό που φαίνεται, κολαούζο δε θέλει…
Όσον αφορά στη ΔΕΗ, μπορεί να έχει μπουμπούκια σαν το Νίκο Φωτόπουλο για εργαζόμενους, όμως βαίνει ολοταχώς προς ιδιωτικοποίηση και είναι βέβαιο πως ο νέος στρατηγικός επενδυτής, δύσκολα θα δεχθεί συμπεριφορές που πλήττουν το συμφέρον της εταιρείας του. Συνεπώς, τιμές πέριξ των έξι ευρώ μπορεί να αποτελούν και σπάνια επενδυτική ευκαιρία. Λογικά θα μου πείτε ‘’και γιατί έφτασαν ως εδώ, αφού οι εταιρείες αυτές είναι όπως λες, υπερβολικά υποτιμημένες;’’. Μα προφανώς, διότι μαζί με το βασιλικό ποτίζεται κι η γλάστρα και καθώς πολλά διεθνή χαρτοφυλάκια ‘’ξύριζαν’’ κυριολεκτικά τις θέσεις τους στην ελληνική αγορά, ξεπουλούσαν και αυτές τις δύο.Σημειωτέον πως η ΔΕΗ διαπραγματεύεται στο 20% της λογιστικής της αξίας κι αν κάτι τέτοιο για μια τράπεζα μπορεί να μη λέει τίποτα (καθώς είναι πολύ δύσκολο στην τρέχουσα συγκυρία να αποτιμηθεί το χαρτοφυλάκιο ομολόγων της), για μια βιομηχανία σημαίνει πολλά.
Θα έχετε ακούσει ή διαβάσει διάφορες τεχνικές αναλύσεις που οριοθετούν τον πάτο της αγοράς σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα. Κάποιοι μιλούν για 770 μονάδες, κάποιοι άλλοι για 680, ακόμα και 550 μονάδες για το γενικό δείκτη. Λάβετε υπ’ όψιν σας, πως σε επίπεδα που πέρασαν 20 ολόκληρα χρόνια για να επανέλθουν, τέτοιες προβλέψεις είναι μάλλον αβάσιμες, για το λόγο που αναφέραμε και προηγούμενα: Ο δείκτης πλέον αποτελείται από πολύ διαφορετικές μετοχές από εκείνες της δεκαετίας του ’90 και με σημαντικές μεταβολές στη βαρύτητα της καθεμίας. Η μόνη τεχνικά αξιόπιστη προσέγγιση είναι η θεωρία των κυμάτων του Έλλιοτ και βάσει αυτής, όλες οι βασικές προϋποθέσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος πτωτικού κύκλου, έχουν ήδη εκπληρωθεί με τη διάσπαση των 850 μονάδων προς τα κάτω. Προσοχή όμως: Δεν λέμε πως το κάτω, δεν έχει και …παρακάτω. Απλά, οι αναλύσεις δείχνουν ότι συνέτρεξαν πλέον όλες οι απαραίτητες βάσει της θεωρίας συνθήκες για τη μακροπρόθεσμη αναστροφή της τάσης. Και ο νοών, νοείτο…
Το είπα και το ξαναλέω: Το παιχνίδι δεν παίζεται πλέον με χρηματιστηριακούς ή έστω με οικονομικούς όρους, αλλά με πολιτικούς. Οι συνέταιροι – και πιστωτές μας – δε μπορεί να αναλάβουν το ρόλο του καλόγερου Σαμουήλ στο Κούγκι, ανατινάζοντας το μαγαζί τους. Θα πρέπει πριν από κάθε τους κίνηση, να εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητα των δικών τους οικονομιών κάτω από νέες συνθήκες, όπως φημολογείται πως θα είναι μία κουτσουρεμένη Ευρώπη χωρίς τα βαρίδια κάποιων δημοσιονομικά απείθαρχων μελών. Τέτοιοι μηχανισμοί δεν έχουν ακόμα προβλεφθεί, ενδεχομένως όμως να υπάρξουν από το 2013, όταν θα τεθεί σε εφαρμογή ο μόνιμος ESM. Συνεπώς, έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη δεν προβλέπεται επί του παρόντος. Έχουμε δύο χρόνια μπροστά μας για να αποδείξουμε ότι μας αξίζει ο τίτλος του Ευρωπαίου. Διότι αν ελπίζουμε ότι θα μας κρατήσουν στην ένωση μόνο και μόνο γιατί ιστορικά τους δώσαμε τα φώτα μας, είμαστε γελασμένοι. Η σημερινή Ελλάδα μοιάζει περισσότερο με τη Μαυριτανία και τη Μποτσουάνα, παρά με την αρχαία Ελλάδα.
Ο ιδιωτικός τομέας βρίσκεται στα όρια νευρικής κρίσης λόγω της παρανοϊκής φορολόγησής του και των οφειλών του δημοσίου, οι επί το πλείστον καλύτερα αμοιβόμενοι, δημόσιοι υπάλληλοι αρνούνται να φέρουν μέρος του βάρους που τους αναλογεί (προσέξτε ότι λέω μόνο ‘’μέρος του βάρους’’, γιατί εάν ήταν να φέρουν ολόκληρο το βάρος που τους αναλογεί, θα έπρεπε να φύγουν οι μισοί), οι πάσης φύσεως συντεχνίες προασπίζονται προνόμια σοβιετικού τύπου σε μία Ευρωπαϊκή Ένωση που διέπεται από τους νόμους της ελεύθερης αγοράς (ενίοτε δε, εμποδίζοντας και τους άλλους να δουλέψουν) και – πάνω απ’ όλα – υπό την πίεση όλων των προαναφερθέντων, η κυβέρνηση ψηφίζει νόμους για το θεαθήναι και μετά κωλυσιεργεί στην εφαρμογή τους. Αφού ρε παιδιά, δεν πρόκειται ούτως ή άλλως να επανεκλεγείτε, κάντε τουλάχιστον το σωστό!
Είχα προβλέψει στο προηγούμενο άρθρο μου, πως μία κακή λύση θα ήταν χειρότερη από μία αναβολή στη λήψη αποφάσεων. Η λύση που δόθηκε στις 21 Ιουλίου, ήταν εξαιρετική για την Ελλάδα και άθλια για την Ευρώπη. Η χώρα μας πήρε επιμήκυνση του χρέους της, μικρότερο επιτόκιο, διαγραφή του 21% των οφειλών της προς το τραπεζικό σύστημα και (το πιο σημαντικό), αποδοχή των ομολόγων της ως εγγύηση από την Ε.Κ.Τ. ακόμα κι αν βρεθεί (που θα βρεθεί) σε καθεστώς selectivedefault. Το μόνο που ουσιαστικά έπρεπε να δώσει για να πάρει όλα αυτά τα καλούδια, ήταν ο περιορισμός των δαπανών της. Πέρασαν δύο μήνες και ακόμα δεν το έκανε. Η Ευρώπη από την άλλη, υποχρέωσε τους θεσμικούς της επενδυτές να χάσουν μέρος των χρημάτων τους, τους πολίτες της να πληρώνουν την Ελλάδα μέχρι το 2020 κι επιπλέον, οδηγώντας μας σε selectivedefault κατέστησε εφικτό σε κατόχους CDS να προσδοκούν κέρδη όχι μόνο από πιθανή πτώχευση της χώρας μας, αλλά κι από μπελάδες σε όλο το γκρουπ των προβληματικών κρατών (Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Βέλγιο και εσχάτως … Κύπρος). Προειδοποίησα γι’ αυτό και μαζί μ’ εμένα και άλλοι, πολύ πιο έγκριτοι αναλυτές. Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου για επιθέσεις στα ομόλογα όλης της περιφέρειας, όμως η Άνγκελα κώφευε. Και στου κουφού την πόρτα, όσο θέλεις βρόντα. Άλλο αν το μέτρο αυτό είναι σκανδαλωδώς χαριστικό για την Ελλάδα. Οι ιδιώτες, υποχρεώθηκαν να συμμετάσχουν …εθελοντικά σε μία χαοτική επιμήκυνση υπό την απειλή να μη λάβουν τίποτα (γιατί ως γνωστόν, ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος). Να δούμε τώρα πότε θα ξαναεμπιστευτούν ομόλογα της ευρωπεριφέρειας…
Το μεγαλύτερο περιουσιακό στοιχείο ενός δανειζόμενου, είναι η αξιοπιστία του. Όσοι δεν πληρώνουν, μπαίνουν στον Τειρεσία και στο μέλλον δε μπορούν να αποκτήσουν παρά μόνο …προπληρωμένες κάρτες. Ελαφρά τη καρδία, η Ευρώπη παραδέχθηκε ότι τα μέλη της ενδεχομένως να μην είναι όσο αξιόπιστα θα έπρεπε. Αυτό το πλήρωσε με αυξημένα επιτόκια δανεισμού για Ιταλούς, Ισπανούς και Γάλλους και με ένα ευρώ ολοένα και πιο αδύναμο. Πλέον, η μόνη χώρα που εκλαμβάνεται ως απολύτως αξιόπιστη είναι η Γερμανία, η οποία δανείζεται με το ευτελές 1,75%. Για να πάρει μεγαλύτερες αποδόσεις ο επενδυτής της αγοράς ομολόγων, πρέπει να αποδεχθεί κάποιο ρίσκο, τοποθετούμενος σε εκδόσεις χωρών μειωμένης αξιοπιστίας. Να που οδήγησε την Ευρωζώνη η συμφωνία της 21ης Ιουλίου. Όλα αυτά, ήταν απολύτως προβλέψιμα.
Όσο δε αφορά στη χώρα μας, η έννοια της ‘’αξιοπιστίας’’ έχει εκφυλιστεί εντελώς. Η κυβέρνηση άλλα λέει εντός συνόρων (για να εξευμενίσει τις συντεχνίες) κι άλλα εκτός (για να εξευμενίσει την τρόικα). Έτσι μάθαμε για απίθανα σενάρια, όπως την περιβόητη ‘’προσωπική διαφορά’’, με προφανές αποτέλεσμα την κατάρρευση του χρηματιστηρίου και την οριστική ρήξη μας με τους ημέτερους εταίρους.Και ως γνωστόν, το ξαναχτίσιμο είναι πιο επίπονο από την κατεδάφιση. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που εδώ και δύο εβδομάδες πυκνώνουν οι αρνητικές κρίσεις για τις προοπτικές του ελληνικού εγχειρήματος. Γίνεται όμως και ολοένα πιο φανερό, πως η μοναδική χείρα βοηθείας για την κυβέρνηση, προέρχεται από το εξωτερικό και όχι από ενδεχόμενη φιλική στάση στο εσωτερικό(και φυσικά, δε μιλάω για ψήφους, διότι αυτές έχουν απωλεσθεί προ πολλού από το ΠΑ.ΣΟ.Κ.). Γκρινιάζουν λοιπόν οι ξένοι για τις κυβερνητικές παλινωδίες και έχουν συγκεκριμμένο στόχο με αυτή τους τη στάση. Όχι, δεν προλειαίνουν το έδαφος για την αποπομπή μας από το ευρώ (αν και μη γελιέστε, αν δεν κάνουμε αυτά που οφείλουμε ως το 2013, κάτι τέτοιο ίσως να αποδειχθεί αναπόφευκτο). Απλά τονίζουν με τον τρόπο τους τη δυσαρέσκειά τους για τις καθυστερήσεις και προσπαθούν να μεταδώσουν την ανησυχία τους εντός Ελλάδος, μπας και μετριαστούν οι διαφαινόμενες κοινωνικές αναταραχές. Σκυλί που γαβγίζει, δε δαγκώνει. Μόνοι μας κινδυνεύουμε να βγάλουμε τα μάτια μας, δε θα μας φταίνε οι ξένοι.
Και τώρα τι μέλλει γενέσθαι;Οι περισσότεροι και πλέον απαισιόδοξοι, θα ισχυριστούν ότι ‘’τον αράπη κι αν τον πλένεις, το σαπούνι σου χαλάς’’. Δε γίνεται λέει, να συμμορφωθεί η κυβέρνηση με τις υποχρεώσεις της, οπότε ή θα οδηγηθούμε σε πτώχευση ή σε εκλογές (που φυσικά, δε διασφαλίζουν αποφυγή της πτώχευσης, ιδιαίτερα αν ο νέος πρωθυπουργός είναι από την Καλαμάτα. Γιατί μπορεί να ξέρει από καλό λάδι, αλλά στα μαθηματικά είναι μάλλον αδύναμος κι έτσι επιμένει σε μείωση φορολογικών συντελεστών για τους …πλούσιους και σε παράταση επ’ αόριστον στους ‘’εργασιακά εφέδρους’’).Εγώ από την άλλη, έχω μια κρυφή ελπίδα πως μπορούμε να αποφύγουμε επί του παρόντος τόσο τις εκλογές, όσο και το …Σαμαρά. Διότι το καλό το παλληκάρι ξέρει κι άλλο μονοπάτι. Μην εκπλαγείτε λοιπόν, αν μας προκύψει δημοψήφισμα με ερώτημα – μεταξύ άλλων – την άρση της μονιμότητας στο δημόσιο τομέα. Ένα ιδανικό χρονοδιάγραμμα, ενδεχομένως να είναι το κάτωθι:
Σεπτέμβριος: Μία ιδιωτικοποίηση (ΔΕΠΑ;), ψήφιση του νομοσχεδίου για την εργασιακή εφεδρεία και το ενιαίο μισθολόγιο, τοποθέτηση της taskforce στο υπουργείο οικονομικών.
Οκτώβριος: Δύο ιδιωτικοποιήσεις (ΕΛΠΕ, επέκταση σύμβασης Ελ. Βενιζέλος;), πρώτοι 20.000 στην εργασιακή εφεδρεία, ψήφιση προϋπολογισμού με τρομακτική μείωση στις προβλεπόμενες δαπάνες, εξαγγελία μεγάλης γερμανικής επένδυσης μέσω fasttrack σε φωτοβολταϊκά (projectHelios), οριστική συμφωνία τραπεζών για τη συμμετοχή τους στο δανεισμό της χώρας σε ποσοστό 80%, ολοκλήρωση επικύρωσης μεσοπρόθεσμου από τα ευρωπαϊκά κοινοβούλια.
Νοέμβριος: Λοιπές εξωχρηματιστηριακές ιδιωτικοποιήσεις, άλλοι 30.000 σε εργασιακή εφεδρεία, έναρξη διαπραγματεύσεων για το Ελληνικό, πρώτα κονδύλια από το ΕΣΠΑ που θα ανακουφίσουν τις κατασκευαστικές εταιρείες και θα επανεκκινήσουν τα έργα,χορήγηση αδειών για τα ‘’φρουτάκια’’, έναρξη μελετών για την αξιοποίηση υδρογονανθράκων στις γνωστές υποθαλάσσιες περιοχές.
Δεκέμβριος: Δημοψήφισμα
Πολύ φιλόδοξα όλα αυτά, θα μου πείτε και απλά …ελπίζω να μην έχετε δίκιο. Όμως ο κόμπος έφτασε στο χτένι και η κυβέρνηση καλείται να αποδείξει ότι δεν είναι η πλέον ανίκανη της τελευταίας τεσσαρακονταετίας και πως μπορεί να κάνει τουλάχιστον τα παραπάνω, καθότι είναι προφανές πως τα βήματα που σας εξέθεσα αποτελούν μόνο μικρό τμήμα των συμφωνηθέντων. Αναντίρρητα, θα συναντήσει εμπόδια. Οι Φινλανδοί θα θέλουν τις εγγυήσεις τους. Ας τους δώσουμε τη διαχείριση των αποβλήτων μας, ίσως δε και την εκμετάλλευση πετρελαίου στο Καστελλόριζο, για να τσακώνονται αυτοί με τους γείτονες που ούτως ή άλλως δε θα μας επιτρέψουν ποτέ να βγάλουμε έστω κι ένα βαρέλι από ‘κει. Οι υπάλληλοι των ΕΛΠΕ θα απεργήσουν ζητώντας τη διασφάλιση των 16 (ή μήπως είναι 18;) μισθών τους και του επιδόματος αγάμου. Εκείνοι του ΟΠΑΠ θα έχουν παρεμφερείς απαιτήσεις και πάει λέγοντας. Όμως μια ψυχή που είναι να βγει ας βγει, κύριοι της κυβέρνησης, ό,τι κι αν ευαγγελίζονται οι συνδικαλισταράδες. Το ζητούμενο είναι να αποδείξετε την αξιοπιστία σας για πρώτη φορά και να επιδείξετε σθένος απέναντι σε κάθε παράλογη απαίτηση που αντιβαίνει τους κανόνες της αγοράς. Χωρίς να σπάσεις αυγά, ομελέτα δε φτάχνεις.
Αυτές ακριβώς τις ανησυχίες περί απραξίας συμμερίζεται η αγορά, γι’ αυτό άλλωστε και οι τιμές βρίσκονται στα παρόντα επίπεδα. Δεν είναι αβάσιμες, όμως εκτιμώ πως επί του παρόντος είναι υπερβολικές. Έχουμε πολλάκις αποδείξει ότι όταν πια φτάνουμε στο αμήν, κάτι μαγικό συμβαίνει και όλα τρέχουν με ασύλληπτους ρυθμούς – θυμηθείτε την Ολυμπιάδα. Επιπλέον, η παρουσία της ομάδας του Χορστ Ράιχενμπαχ στην Ελλάδα αποδεικνύει τη βούληση των Ευρωπαίων να παίξουν το παιχνίδι μέχρι τέλους. Μπορεί να τους πάρει πολύ περισσότερο χρόνο απ’ όσον αρχικά εκτιμούσαν, αλλά δύσκολα θα χάσουν τον πόλεμο. Και μαζί τους φυσικά θα επωφεληθεί πρωτίστως η Ελλάδα, η οποία έχει τη χρυσή ευκαιρία να αναδιατάξει την οικονομία της επιτυγχάνοντας σωρεία ευεργετικών για την οικονομία μεταρρυθμίσεων. Θα ήταν αδιανόητο να προσδοκούμε τόσες πολλές αλλαγές στο βασικό αναπτυξιακό μας μοντέλο, αν δεν συνέτρεχε η παρούσα κρίση κι αν δεν ήταν τόσο υποστηρικτική η Ευρώπη απέναντί μας.
Ένα σημαντικό στατιστικό που ενισχύει τη μεσομακροπρόθεσμη αισιοδοξία μου για την αγορά, είναι το ποσοστό της κεφαλαιοποίησης του συνόλου των εισηγμένων εταιρειών σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας. Δηλαδή, εάν αθροίσουμε τις επί μέρους κεφαλαιοποιήσεις όλων των εταιρειών που διαπραγματεύονται επί του παρόντος στη Σοφοκλέους (sorry, στη Λεωφόρο Αθηνών), σε τι ποσοστό αντιστοιχούν επί του ετήσιου ακαθαρίστου εγχωρίου προϊόντος. Να σας ενημερώσω κατ’ αρχάς ότι ο μέσος όρος των κεφαλαιαγορών παγκοσμίως, βρίσκεται ιστορικά στο 70%. Για παράδειγμα, την εποχή του αμαρτωλού 1999, η συνολική κεφαλαιοποίηση του τότε ΧΑΑ έφτανε στο 150% του τότε ΑΕΠ! Σήμερα, ίσα που φτάνει τα 37 δισ. ευρώ, ήτοι κάτω από την αντίστοιχη της …AppleComputers! Με το ΑΕΠ της χώρας να υπόλογίζεται στα 218 δισ. ευρώ (ακόμα και με αυτή τη βαθιά ύφεση), μας δίνει ποσοστό 17%. Αυτό δε λέγεται παράλογη υποτίμηση, λέγεται παράνοια. Μόνο ένας πόλεμος θα δικαιολογούσε τέτοιο χάλι, όχι μία επιλεκτική χρεοκοπία που είναι το δεδομένο αυτή τη στιγμή. Τα υπόλοιπα, είναι απλές εικασίες κι εγώ επιλέγω συνειδητά να μην τις συμμερίζομαι. Διάβολε, μόνο η αξία των ακινήτων που κατέχουν αυτή τη στιγμή οι εισηγμένες μας, υπερβαίνουν κατά πολύ όλη την αξία της Apple.
Μπείτε λοιπόν στο χρηματιστήριο τώρα. Πάντοτε όμως με προσοχή. Μην κυνηγάτε τις μετοχές τις μέρες που κάνουν τρελλά ράλλυ. Όχι, δεν κινδυνεύετε να χάσετε το τραίνο. Ρωτήστε κι αυτούς που μέσα στην τούρλα της – ιστορικής από κάθε άποψη – συνεδρίασης της 29ης Αυγούστου, αγόρασαν μετοχές στο συν 30%. Σε τι ήλπιζαν; Και καλά, η είδηση της συγχώνευσης Alpha – Eurobank είναι προφανέστατα σημαντική, κυρίως γιατί καταδεικνύει πως με την κατάλληλη προεργασία μπορεί να προσελκύσουμε πολλά ξένα κεφάλαια, όμως ποτέ δεν κατάλαβα γιατί ευνοείτο κατά 30% και η μετοχή της Εθνικής ή της Πειραιώς. Πόσο δε μάλλον, γιατί ανέβαινε 25% ο Μυτιληναίος. Δόξα τω Θεώ, από πτωτικές συνεδριάσεις, να φάν’ κι οι κότες! Διαλέξτε να τοποθετηθείτε σε κάποια απ’ αυτές. Και από τότε, ο πιστότερός σας σύμμαχος θα γίνει ο χρόνος. Υπομονή και μάρκες, που λενε κι οι χαρτοπαίκτες.
Υ.Γ. 1: Παιδιά, σοβαρευτείτε επιτέλους. Του Έλληνα ο τράχηλος ζυγό δεν υπομένει κι εσείς με την απαράδεκτη νέα σας φορολογία στα ακίνητα, μας έχετε κάτσει στο σβέρκο κανονικά! Να δω αν θα ξεπεράσετε το 20% στις επόμενες εκλογές.Την ίδια στιγμή, τα κόμματα εξακολουθούν να ενισχύονται οικονομικά από τον κρατικό κορβανά. Αναλυτικότερα, για το β’ τρίμηνο του έτους (και μόνο!), η συνολική επιχορήγηση των κομμάτων ανήλθε στα 13,5 εκατομμύρια, με τη μερίδα του λέοντος να εισπράττεται από το ΠΑ.ΣΟ.Κ. (5,44 εκ.) και τη ΝΔ (4,25 εκ.). Παρεμπιπτόντως, τα ίδια δύο κόμματα χρωστάνε τα δάνεια της Αγγλίας στην Αγροτική Τράπεζα (περίπου 200 εκ. συνολικά) και αποτελούν μετά βεβαιότητος τη μεγαλύτερη πληγή στις μελλοντικές επισφάλειες του ιδρύματος. Σα δε ντρέπεστε λίγο…
Υ.Γ. 2: Για πρώτη φορά μετά από πολλούς μήνες τον Αύγουστο, οι ξένοι κωδικοί ξαναξεπέρασαν το 50% συμμετοχής στη συνολική κεφαλαιοποίηση του χρηματιστηρίου. Αν συνεχίσουμε με τα ίδια μυαλά, σύντομα θα μας αγοράσουν ολόκληρους!
Υ.Γ. 3: Πολύ με τις παροιμίες και τα ρητά παίξαμε σήμερα και θα κλείσω το παρόν, βασιζόμενος στην είδηση ότι γίνονται απολύσεις στο ραδιοφωνικό σταθμό 902 Αριστερά στα FM. Νομιμοποιείται η ελληνική αριστερά να καταγγέλλει τις απολύσεις των λιγότερο παραγωγικών υπαλλήλων όταν κάτι τέτοιο πράττει η ίδια; Είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα!Κι επιπλέον, «δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτησες».
