Οι ταινίες του είναι το προσωπικό του σύμπαν

oi-tainies-tou-einai-to-prosopiko-tou-sympan

Οι ταινίες του είναι το προσωπικό του σύμπαν: νοσηρό, απελπισμένο. Καθρέφτης μιας Ελλάδας κρυφής, ίσως εντέλει σήμερα γενικευμένης, σίγουρα όμως αναγνωρίσιμης. Το Μικρό Ψάρι, τη νέα του ταινία, τη χαρακτήρισαν «μεσογειακό νεονουάρ». Το Niata.Net θεωρεί ότι είναι σπουδή στην εγγενή μας μάστιγα, τον μικροαστισμό. Ο ίδιος ότι μιλά για τη «λατινοαμερικανοποίηση» της κοινωνίας μας. Ο καθένας με τις εμμονές του...

Ποια ήταν η πηγή έμπνευσής σας αυτή τη φορά;

Με το που τελείωσα την προηγούμενη ταινία μου, τον Μαχαιροβγάλτη, ένιωσα ότι χρωστούσα έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στον εξαιρετικό ηθοποιό και φίλο Βαγγέλη Μουρίκη. Σκέφτηκα να κάνω μια ταινία τρόμου με πρωταγωνιστές βρικόλακες. Με πρόλαβε ο Jarmusch όμως.

Κι έτσι καταλήξατε στο Μικρό Ψάρι. Μοιάζει να έχει μια μακρινή συγγένεια με το Ψυχή στο Στόμα…

Ως προς το σημείο που ένας άνθρωπος δέχεται φοβερές πιέσεις. Αλλά αυτό είναι μοτίβο αρχετυπικό και συμβαίνει στην πλειονότητα των ανθρώπων. Στο Μικρό Ψάρι δεν είναι αυτό το θέμα. Είναι η αξιοπρέπεια και η κάθαρση του Στράτου, του κεντρικού ήρωα. Μέχρι τα μισά της ταινίας είναι ένας αντιήρωας που απλώς ακολουθεί τις εξελίξεις. Πάντα τελευταίος. Πάντα καταϊδρωμένος. Με αυτή την έννοια χτίστηκε ο χαρακτήρας, με σκοπό να σπάσει το κλασικό κλισέ του ήρωα. Τόσο εγώ όσο και οι συν-σεναριογράφοι μου τον θέλαμε πιο πραγματικό, πιο ανθρώπινο, έναν ήρωα με ρωγμές.

Όλοι οι σπουδαίοι ήρωες της παγκόσμιας δραματουργίας δεν είναι με ρωγμές;

Βέβαια! Στον Shakespeare βασιλιάδες και στρατηγοί κυριεύονται από πάθη και αιτήματα το ίδιο ποταπά όπως και σε έναν μικρόκοσμο. Στους δικούς μου μικρόκοσμους πάλι υπάρχει ο βασιλιάς, η γυναίκα του βασιλιά, η πυραμίδα από κάτω. Υπήρχε από παλιά, από το Σπιρτόκουτο ακόμα. Ο πατέρας είναι ο βασιλιάς και το βασίλειό του είναι το διαμέρισμα. Ενας μικρόκοσμος αρχετυπικός, με όλες τις δομές της εξουσίας.

Δεν υπάρχουν διαφορές στις τάξεις;

Υπάρχουν, αλλά οι τάξεις που εγώ επιλέγω να αναπαριστώ μου είναι πιο αναγνωρίσιμες. Αν και δεν έχω πειστεί ότι οι ανώτερες τάξεις «μυρίζουν» την ίδια ανθρωπίλα με τους ανθρώπους των ταινιών μου. Αλλά από την άλλη, στον Shakespeare δεν νιώθω τη διαφορά με τις κατώτερες τάξεις. Χρησιμοποιεί την εξουσία για λόγους φόρμας, γιατί τότε αυτό είχε νόημα. Αυτό ήταν το μεγάλο θέμα. Χρειάστηκε να περάσουν αιώνες μέχρι να φύγει η θεατρική πράξη και να πάει πιο χαμηλά, κάτι που έγινε το 1837 με το Βόιτσεκ.

Πάντως σε εσάς λειτουργεί αυτή η σταθερή επιστροφή στον ίδιο κοινωνικό περίγυρο ως εμμονή…

Εμμονή; Ποια εμμονή; Το δράμα κρύβεται ακριβώς σ' αυτά τα θέματα, τα οποία είναι ανεξάντλητα. Είναι η ανθρώπινη κατάσταση. Τι άλλο να κάνω; Ταινίες για τσάι και συμπάθεια; Αυτά τα θέματα έχουν μεγαλείο, οσοδήποτε σκοτεινά και αν είναι. Το θεωρώ τόσο αυτονόητο. Μπορεί να φανταστεί κανείς τα έργα του Bergman χωρίς την κόλαση; Αυτή η κόλαση είναι τόσο οικεία! Βρίσκεται παντού, από την αρχή του κόσμου.

Θα πρέπει να ομολογήσετε όμως ότι αν έχετε μία εμμονή, είναι εκείνη της ρεαλιστικής αναπαράστασης της πραγματικότητας.

Θέλω όντως να είμαι συνεπής σε σχέση με την αναπαράσταση του κόσμου μέσω του ρεαλισμού. Κι εκεί κρίνομαι ως σκηνοθέτης. Αν η αναπαράσταση είναι ακριβής ή όχι. Αν και το να στήσω μια σκηνή ακριβώς όπως την είδα είναι κάτι που δεν θα το κάνω γιατί εγώ θα είμαι ο χαμένος. Προτιμώ να παίξω με τη φαντασία μου. Μ' αρέσει να ξεφεύγω. Γιατί έτσι κι αλλιώς, έτσι δουλεύω τις σκηνές, πάνω στις πρόβες. Κοιτάω να δω πού μπορεί να πάει, τους αλλάζω τα φώτα. Ετσι έγινε το Σπιρτόκουτο.

Στο Μικρό Ψάρι τίθεται και το θέμα της φιλίας. Τελικά υπάρχει φιλία στη ζωή ή μόνο στο σινεμά;

Υπάρχει. Και είναι η πιο μεγάλη αξία στη ζωή. Η φιλία στην ταινία υπάρχει ως αίτημα. Ο αγώνας και ο μόχθος του Στράτου είναι στη βάση να βοηθήσει τον φίλο του να αποδράσει.

Και εντέλει «αποδρά» ο ίδιος. Μέσα από την κάθαρση.

Αλλά μια κάθαρση που έχει πολύ φως. Καθόλου φτηνή. Αλλωστε ο λόγος που έφτασε μέχρι εδώ είναι και ο λόγος που έγινε ήρωας της ταινίας μου. Γιατί άξιζε τον κόπο να ασχοληθώ με αυτόν τον άνθρωπο.

Αποδεικνύεται ότι δεν ήταν καθόλου Μικρό Ψάρι.

Εννοείται! Ο τίτλος είναι σκωπτικός. Eχει μια δραματική ειρωνεία. Oπως το Μεγάλο Ανθρωπάκι του Arthur Penn.

Γερά, με τσαμπουκά!

«Θεωρώ ότι στην Berlinale ήταν σαν να πήραμε το βραβείο. Η αποδοχή ήταν εκπληκτική, το ότι δεν βραβεύτηκε η ταινία, δεν τη μειώνει. Μπήκε στο Διαγωνιστικό με τον τσαμπουκά της».