Είναι περίπου εξίσου δύσκολο το να βρεις ένα δημόσιο πρόσωπο στην Ελλάδα να μιλά απλά χωρίς να λαϊκίζει, όσο και το να αποδεχόμαστε ως έθνος μερικά εθνικά δεδομένα χωρίς προκαταλήψεις. Εξορκίζοντας τις τελευταίες, ως εξαίρεση του πρώτου κανόνα, ο Νίκος Δήμου μίλησε σε μια συνέντευξη που θα μπορούσε επίσης να φωνάζει: «Μερικές αλήθειες επιτέλους!».
Όλη σας τη ζωή, υπερασπιστήκατε την ελευθερία της έκφρασης και την απεμπλοκή από δοξασίες και παράλογες προκαταλήψεις. Γιατί, νομίζετε, οι άνθρωποι αντιστέκονται τόσο σθεναρά στην πρόοδο;
Αν για κάτι είμαι υπερήφανος, είναι πως στη ζωή μου δεν συμβιβάστηκα κι ούτε έκανα παραχωρήσεις. Ακόμα και τα χρόνια όπου εργαζόμουν στον αρκετά δύσκολο κλάδο της διαφήμισης, κατάφερα να επιβάλω τους δικούς μου όρους. Η ελευθερία δεν ήταν ποτέ για μένα μια αφηρημένη αρχή, αλλά συγκεκριμένη στάση ζωής. Τη διεκδικούσα παντού –μάρτυς μου οι 11 παραιτήσεις μου από Μ.Μ.Ε. Όσο για τις προκαταλήψεις και τα δόγματα, πιστεύω ότι είναι γνωρίσματα της ανωριμότητας του ανθρώπου. Εξελικτικά, είμαστε ένα πολύ νέο είδος. Δεν έχουμε ακόμα ενηλικιωθεί. Δεν αντέχουμε πολλή αλήθεια. Έχουμε ανάγκη από την παρηγοριά του μύθου, της θρησκείας, της ιδεολογίας. Οι άνθρωποι, και ιδιαίτερα οι Έλληνες, φοβούνται την πρόοδο γιατί φέρνει αλλαγές, ανατρέπει καταστάσεις και απαιτεί προσπάθειες. Η αδράνεια μας βολεύει. Ειδικά οι Έλληνες είμαστε παραδοσιακοί από φόβο και ανασφάλεια.
Παρόλα αυτά, το μυαλό και ο ορίζοντάς μας ανοίγουν εκτός συνόρων. Είναι εντός που παραμένουμε συντηρητικοί και αντιπαραγωγικοί. Δικαιολογείτε τις κακοδαιμονίες και τις συμπεριφορές που μας κατακυριεύουν ως λαό;
Δεν τις δικαιολογώ, αλλά τις καταλαβαίνω. Είμαστε θύματα της Ιστορίας μας αλλά και της παιδείας μας. Στην παιδεία παίζεται και χάνεται το παιχνίδι. Και δεν αρκεί να αλλάξουμε την ύλη και το σύστημα· ήδη και εκεί βλέπετε τι αντιστάσεις προβάλλουν. Πρέπει κυρίως να αλλάξουμε τους διδάσκοντες. Είναι τόσο αμόρφωτοι, άμουσοι και βαθύτατα συντηρητικοί που και το καλύτερο διδακτικό πρόγραμμα θα το ακυρώσουν. Αλλά, όπως καταλαβαίνετε, το πρόβλημα θυμίζει το αυγό και την κότα. Φαύλος κύκλος: Ποιος θα διδάξει τους διδάσκοντες; Όταν ο Έλληνας βρεθεί στο εξωτερικό, το διαφορετικό περιβάλλον επιδρά επάνω του και τον δραστηριοποιεί. Μην νομίζουμε, όμως, πως όλοι διαπρέπουν έξω. Για κάθε έναν που πετυχαίνει υπάρχουν εκατό που χάνονται και ποτέ δεν ακούμε γι' αυτούς. Εμείς μαθαίνουμε μόνον τις επιτυχίες, και έτσι η εθνική μας υπερηφάνεια ανεβαίνει και δημιουργείται το στερεότυπο ότι όπου και να πάνε οι Έλληνες λάμπουν.
Υπήρξατε «πρωτοπόρος» σε ό,τι αφορούσε την εξέλιξη των Μ.Μ.Ε. Πρόσφατα ακόμα, δραστηριοποιηθήκατε ως blogger, ενώ βραβευτήκατε για στήλη σας σε νεανικό free press. Τι καλλιεργεί αυτήν τη σχεδόν «εφηβική» σας διάθεση απέναντι στο δημόσιο παρεμβατικό λόγο;
Η ανάγκη να είμαι παρών και δραστήριος. Τα blogs και τα free press μού έδωσαν το πιο ελεύθερο βήμα από όλα όσα δοκίμασα στη ζωή μου. Παλαιότερα, έκανα διαφήμιση για λόγους βιοποριστικούς –ωστόσο, προσπάθησα να την επεκτείνω πέρα από τα εμπορικά της όρια. Μην ξεχνάτε ότι το πιο επιτυχημένο μου σύνθημα ήταν το «Δεν ξεχνώ» για την Κύπρο. Όσο για την «εφηβική» μου διάθεση, σας πληροφορώ πως όσο γερνάω τόσο πιο εφηβική γίνεται. Νέος, ήμουν πολύ πιο συντηρητικός.
Θα λέγατε ότι γι' αυτήν την άνευ προηγουμένου κρίση που περνάμε σήμερα φταίει αποκλειστικά ο ελληνικός λαός; Είχε η εξουσία τη δυνατότητα να μας πληροφορήσει έγκαιρα για το πού μας οδηγούσαν οι τυχοδιωκτισμοί των τελευταίων δεκαετιών;
Δεν είναι εύκολο να αποδώσει κάποιος ευθύνες για μια τόσο σύνθετη κρίση. Ωστόσο, μέσα στις πολλές αιτίες κύριο λόγο παίζει ο λαϊκισμός των πολιτικών, που χάιδευε όχι μόνον τα αυτιά, αλλά και τα πορτοφόλια του λαού, εξαγοράζοντας ψήφους και επιρροή με παροχές και διορισμούς. Ο λαός έπαιρνε και δεν συλλογιζόταν πώς και από πού ήρθαν αυτά τα χρήματα και τι χρέη συσσώρευε στα κεφάλια των παιδιών του.
Λένε κάποιοι ότι η Ελλάδα αρχίζει να θυμίζει σκοτεινές εποχές όπως οι παραμονές του πολέμου του 1940 ή οι ημέρες του εμφυλίου. Έχουμε ανάγκη από ένα νέο εθνικό όραμα ή χάνουμε οριστικά την ταυτότητά μας και γινόμαστε μέρος μιας παγκοσμιότητας;
Έτσι κι αλλιώς ανήκουμε στην παγκοσμιότητα. Οι επικοινωνίες είναι πια τόσο πυκνές και γρήγορες που κανείς δεν είναι μόνος. Αλλά, δεν φοβάμαι το χάσιμο της ταυτότητας. Εδώ σε άλλα έθνη συνυπάρχουν ομάδες με χωριστή γλώσσα, θρησκεία, Ιστορία, και κανείς δεν αφομοιώνεται. Αιώνες ζούνε οι Καταλανοί μέσα στην Ισπανία και έμειναν υπερήφανα ανεξάρτητοι. Η κρίση είναι σίγουρα βαριά, αλλά εγώ, που έζησα και την Κατοχή και τον εμφύλιο, δεν θα τη συνέκρινα με αυτές τις οδύνες. Αν είμαστε ζωντανός λαός, θα την ξεπεράσουμε, και ίσως μας προικίσει με μια χρήσιμη πείρα.
Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2011.
