Παραλίγο να έχει το Βελιγράδι το «Καφέ του Ρήγα». Η εξέλιξη τελικά δεν… επιτεύχθηκε. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα των επαφών της ελληνικής αντιπροσωπείας υπό τον Β΄ αντιπρόεδρο της Βουλής κ. Γ. Σούρλα με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού της Σερβίας και τον δήμαρχο Βελιγραδίου. Η απόφαση αυτή πάρθηκε ύστερα από πολλές διαπραγματεύσεις με τη σερβική πλευρά και έτσι υπογράφηκε η σύμβαση ελληνοσερβικής συνεργασίας, σε χώρο της Βουλής των Ελλήνων, από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κέντρου…
…Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΕΚΒΜΜ), ομ. καθηγητή Νίκο Ζία, και τον εκπρόσωπο του δημάρχου του Βελιγραδίου Strahinja Sekulic. Η συμφωνία περιλαμβάνει σχέδιο αναστήλωσης του τετραώροφου αυτού μνημείου (15ου αιώνα), το οποίο χρησιμοποιήθηκε για την άμυνα του κάστρου του Βελιγραδίου γιατί ήλεγχε την είσοδο σε αυτό από την πλευρά του Δούναβη. Είχε μετατραπεί σε φυλακή όπου φυλακίστηκαν και μαρτύρησαν πρόσωπα που έλαβαν μέρος σε εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Ανάμεσά τους και ο Ρήγας Φεραίος με τους επτά συντρόφους του, οι οποίοι δολοφονήθηκαν εκεί το 1798.
Κατά τη διάρκεια των επαφών στο Βελιγράδι ο αντιπρόεδρος της Βουλής τόνισε χαρακτηριστικά μιλώντας στον δήμαρχο της πόλης κ. Μπογκτάνοβιτς: «Ο Πύργος Νεμπόισα συμβολίζει τους αγώνες του σερβικού λαού για την ελευθερία, αλλά συμβολίζει επίσης και τη θυσία του έλληνα πατριώτη για την ελευθερία και συνεργασία όλων των βαλκανικών λαών». Ο δήμαρχος τόνισε ότι ο Πύργος του Ρήγα είναι το παλαιότερο μνημείο της πόλης και με τον εορτασμό των 600 χρόνων του Βελιγραδίου αυτή η ελληνική πρωτοβουλία αποκτά ιδιαίτερη σημασία.
Ειδικότερα οι δύο πλευρές συμφώνησαν :
- Στην αναστήλωση - ανακαίνιση του Πύργου
- Στη χρήση των τεσσάρων ορόφων του
- Στη λειτουργία του
- Στους όρους και τις προϋποθέσεις σχετικά με αυτή τη συνεργασία.
Για την εξέλιξη αυτή η ελληνική πλευρά εξέφρασε την ικανοποίησή της όχι μόνο γιατί θα αξιοποιηθεί ο Πύργος, αλλά γιατί ματαιώνονται οριστικά τα σχέδια για την εμπορική εκμετάλλευση του ιστορικού μνημείου με τη δημιουργία καφέ-μπαρ στους διαμορφωμένους χώρους.
Το πρόγραμμα πραγματοιποιείται με πρωτοβουλία του ΕΚΒΜΜ (υπεύθυνη η Ευαγγελία Χατζητρύφωνος) σε συνεργασία με τον Δήμο Βελιγραδίου. Το έργο, που έχει αρχίσει ήδη, υλοποιείται με συγχρηματοδότηση του Υπουργείου Εξωτερικών (το οποίο ήδη αποφάσισε να διαθέσει ένα σημαντικό κονδύλι από το πρόγραμμα της αναπτυξιακής συνεργασίας Hellenic Aid), του Υπουργείου Πολιτισμού, καθώς και με την καθοριστική υποστήριξη της Βουλής των Ελλήνων.
Τον Νοέμβριο του 2007, οι πλημμύρες που έπληξαν τη Σερβία δεν άφησαν αλώβητο ούτε τον Πύργο, σύμφωνα με διαπιστώσεις ομάδας εμπειρογνωμόνων από την Πράγα που επισκέφθηκαν τότε τη Σερβία για να εκτιμήσουν το ύψος των ζημιών. Οι μετρήσεις της υγρασίας έδειξαν ότι είναι μεγαλύτερη του 77%, ενώ οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι οι τοίχοι αυτού του ιστορικού μνημείου άρχισαν να φθείρονται επικίνδυνα από το νερό.
Όσα πρέπει να γνωρίζουμε για το Βελιγράδι
Βελιγράδι (Beograd) σημαίνει «Λευκή Πόλη». Στο παρόχθιο πάρκο κάτω από το κάστρο δεσπόζει ο πύργος Νεμπόισα (Nebojsa) που είναι το παλαιότερο ιστορικό μνημείο του Βελιγραδίου. Χτίστηκε επάνω σε ερείπια ρωμαϊκού πύργου του 1ου αι. μ.Χ. Το 1690 ανατινάχθηκε όταν εξερράγησαν τα πυρομαχικά που υπήρχαν στο εσωτερικό του. Οι Αυστριακοί, που είχαν τότε υπό την κατοχή τους το Βελιγράδι, τον ξανάχτισαν μεταξύ 1723 και 1736.
Τρία χρόνια μετά, το Βελιγράδι κυριεύθηκε από τους Οθωμανούς και ο πύργος μετονομάστηκε από αυτούς σε «Καλέ Μεγκντάν». Τον Νοέμβριο του 1797 ο Ρήγας συνελήφθη από τις αυστριακές αρχές στην Τεργέστη μαζί με τον Περραιβό, ενώ ετοιμαζόταν να κατέβει στην Ελλάδα για να αρχίσει την επανάσταση από τη Μάνη. Μετά τις πρώτες ανακρίσεις άφησαν ελεύθερο τον Περραιβό και έστειλαν δέσμιο τον Ρήγα πίσω στη Βιέννη, όπου είχαν συλληφθεί και άλλοι οκτώ συνεργάτες του, από τους οποίους οι τρεις ήταν Αυστριακοί, τους οποίους εξόρισε η αυστριακή κυβέρνηση.
Ύστερα από μεγάλες πιέσεις, αποφάσισε να παραδώσει τον Ρήγα και τους υπόλοιπους στους οθωμανούς. Πιο συγκεκριμένα, τους έστειλε σιδηροδέσμιους στον καϊμακάμη του Βελιγραδίου για να τους παραδώσει στην Κωνσταντινούπολη. Εκείνος όμως, επειδή φοβήθηκε ότι ήταν δυνατόν να τους απελευθερώσουν στον δρόμο, διέταξε και τους στραγγάλισαν τη νύχτα της 10ης προς 11η Ιουνίου 1798 μέσα στις φυλακές και πέταξαν τα σώματά τους στον Δούναβη.
