Μπορεί να γνωρίζουμε πολλά για τους γείτονες μας, όχι όμως και για τον κινηματογράφο τους. Περισσότερους «Τούρκους» έχουμε δει στον υπερπατριωτικό «Παπαφλέσσα», παρά στις δικές τους, αληθινές ταινίες- παρότι μάλιστα πληθαίνουν οι ελληνοτουρκικές συμπαραγωγές.
Μια καλή ευκαιρία για να πάρουμε μια γεύση από το σύγχρονο σινεμά τών «απέναντι» μας δίνει το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, που ξεκινά την Παρασκευή (14 μέχρι 23 Δεκεμβρίου). Εδώ και χρόνια άλλωστε δείχνει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον τουρκικό κινηματογράφο -πρόπερσι. μάλιστα. ο Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν απέσπασε Αργυρό Αλέξανδρο για το σύνολο του έργου του.
Ενταγμένο στην ενότητα «Ματιές στα Βαλκάνια» το φετινό αφιέρωμα εστιάζει σε ό,τι πιο φρέσκο έχει να επιδείξει η Τουρκία, με οκτώ νέες ταινίες που προέρχονται από δύο διαφορετικές γενιές σκηνοθετών: εκείνης των μέσων του '90, που ανανέωσε και καθιέρωσε διεθνώς τον κινηματογράφο τους, αλλά και μιας νεότερης γενιάς που τα τελευταία χρονια πειραματίζεται με την κινηματογραφική αφήγηση, και βρίσκει ολοένα και συχνότερα μια διεθνή διανομή. Κάνοντας ταινίες που σε πολλές περιπτώσεις μάς βάζουν τα γυαλιά...
Από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις ο Ουγιγκάρ Ασάν που θα παρουσιάσει σε διεθνή πρεμιέρα το «Καβούκι» του: με λιτή σκηνοθεσία και έμφαση στις ερμηνείες, ο Ασάν παρακολουθεί στενά την ψυχολογία ενός άντρα που έχει τέτοια εμμονή για μια γυναίκα, ώστε μαζεύει τα σκουπίδια της και τα αναλύει για να μάθει όσα περισσότερα μπορεί για τη ζωή και τις συνήθειές της.
Πλάνο-πλάνο, ο Ασάν σε κάνει να αναρωτιέσαι: είναι ικανός να σπάσει το καβούκι του ο ήρωας;
Φέτος όμως επιστρέφει στον τόπο του εγκλήματος και ο «σταρ» Τζεϊλάν, φέρνοντας μαζί του το ψυχολογικό δράμα «Τρεις πίθηκοι» που του χάρισε το βραβείο σκηνοθεσίας στις Κάνες: ένας πολιτικός χτυπά κάποιον με το αυτοκίνητο, αλλά δωροδοκεί τον σοφέρ του να αναλάβει αυτός την ευθύνη για το ατύχημα και να μπει στη φυλακή αντί για τον ίδιο. Αυτό που δεν γνωρίζει ο σοφέρ είναι πως το αφεντικό του έχει σχέση με τη γυναίκα του...
Στοιχεία νουάρ, ελλειπτική αφήγηση και έμφαση στην εικαστική πλευρά: η ταινία ήταν το φαβορί για το Χρυσό Φοίνικα στις Κάνες, αλλά έχασε το βραβείο τελευταία στιγμή από το «Ανάμεσα στους τοίχους» του Λοράν Καντέ.
Το Κοράνι συναντά τη μαφία
Μια ταινία γυρισμένη σε μονοπλάνο είναι η ποιητική «Τελεία» του Ντερβίς Ζαΐμ (βραβείο σκηνοθεσίας στο φεστιβάλ Κωνσταντινούπολης) που κινείται γύρω από τον άξονα «έγκλημα και τιμωρία».
Ενσωματώνει, μάλιστα, στην πλοκή της την καλλιγραφία, παραδοσιακή τέχνη του ισλαμικού πολιτισμού. Ολα ξεκινούν όταν ο ήρωας αποφασίζει να βοηθήσει ένα φίλο του να πουλήσει μία συλλεκτική χειρόγραφη έκδοση του Κορανίου, ένα ανεκτίμητο οικογενειακό κειμήλιο. Ομως μπλέκουν με τη Μαφία με απρόσμενες συνέπειες.
Παλιά γνώριμη του φεστιβάλ, η Γιεσίμ Οστάουγλου, στο «Κουτί της Πανδώρας» ακολουθεί τους τρεις ήρωές της σ' ένα ταξίδι αυτογνωσίας, από την τουρκική επαρχία στην πόλη, καθώς πηγαίνουν να εντοπίσουν την εξαφανισμένη ηλικιωμένη μητέρα τους. Μέσα από την αυξανόμενη ένταση στη σχέση τους, η Οστάουγλου ουσιαστικά σχολιάζει το αδυσώπητο πρόσωπο του καπιταλιστικού συστήματος καθώς εισβάλλει στο σύγχρονο οικογενειακό μοντέλο.
Ο εκσυγχρονισμός της χώρας και οι αλλαγές στα κοινωνικά ήθη της Τουρκίας απασχολούν και τον σκηνοθέτη και αρθρογράφο Σεμίχ Καπλάνογλου στο «Γάλα» -δεύτερη ταινία μιας τριλογίας του που ξεκινά αντίστροφα από την ενήλικη ζωή ενός ποιητή, για να καταλήξει στην παιδική του ηλικία.
Στο επίκεντρο η σχέση του ήρωα με τη μητέρα του: Οταν ο 18χρονος Γιουσούφ μαθαίνει για τη μυστική ερωτική σχέση της με τον σταθμάρχη της περιοχής, διχάζεται: να αντιδράσει στα πρότυπα της παραδοσιακής, ανδροκρατούμενης τουρκικής κοινωνίας ή να αντιμετωπίσει το γεγονός με μια πιο μοντέρνα και ελευθεριάζουσα αντίληψη που ολοένα και κερδίζει έδαφος στην πόλη του;
Έρωτας και πολιτική
Μια ερωτική ταινία δρόμου, που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, είναι η πρώτη μεγάλου μήκους φιξιόν του Χουσεγίν Καράμπεϊ «Είσαι ο Μάρλον μου και ο Μπράντο μου»: Εδώ έχουμε μια δυνατή ιστορία αγάπης που εξελίσσεται με φόντο τον πόλεμο στο Ιράκ κι έχει έντονα ντοκιμαντερίστικα στοιχεία.
Ένας ιρακινός ηθοποιός, που ενσακώνει με επιτυχία έναν εγχώριο «σούπερμαν» και ζει σε ένα κουρδικό χωριό, ερωτεύεται μια τουρκάλα ηθοποιό. Η κοπέλα ξεκινάει ένα μακρύ και επεισοδιακό ταξίδι μέχρι τα σύνορα για να τον συναντήσει. Ομως η αμερικανική «βοήθεια» θα σταθεί μοιραία για τη σχέση τους...
Ακόμα πιο πολιτική η ματιά του Εζκάν Αλπέρ στο «Φθινόπωρο», ο οποίος εμπνέεται από τα πολιτικά βιώματα της γενιάς του: με αργό τέμπο και λιγοστούς διαλόγους μάς μεταφέρει την αίσθηση μελαγχολίας που συνοδεύει την απώλεια ενός ονείρου, όπως ήταν ο σοσιαλισμός. Τραγικό πρόσωπο εδώ, η παρουσία της μητέρας που αδυνατεί να καλύψει συναισθηματικά τον γιο της, μετά την αποφυλάκισή του.
Το αφιέρωμα θα συνοδευτεί από ειδική έκδοση, από μια συζήτηση για τον τουρκικό κινηματογράφο με τη συμμετοχή τούρκων και ελλήνων κριτικών και δημιουργών και από συναυλία του Νεζίχ Ουνέ.
