Ο Denis Guedj είναι μια χαρισματική προσωπικότητα. Συγγραφέας, μαθηματικός, ερευνητής, καθηγητής Ιστορίας και Επιστημολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris VIII, σεναριογράφος για τον κινηματογράφο.
Με αφορμή τη μεθαυριανή ομιλία του, στο πλαίσιο «Επιστήμη και Λογοτεχνία» που διοργανώνει το Γαλλικό Ινστιτούτο σε συνεργασία με τη γαλλική πρεσβεία, ο Denis Guedj μας μιλάει για την παράλληλη πορεία του ως μαθηματικού και συγγραφέα. Με τη δεύτερη ιδιότητά του άλλωστε τον γνωρίσαμε μέσα από τα βιβλία του «Μηδέν», «Τ' αστέρια της Βερενίκης» (εκδόσεις «Ψυχογιός»), «Μέτρο του Κόσμου», «Επιχείρηση Μεσημβρία», «La Bela» (εκδόσεις «Τραυλός»), ενώ το «One-Zero Show», ένα θεατρικό έργο που διεισδύει στο πεδίο των μαθηματικών πράξεων, είναι ακυκλοφόρητο ακόμα στην Ελλάδα.
Ένα μυθιστορηματικό περιβάλλον πιστεύετε ότι βοηθά στο ν' αναδειχθεί η οικεία πλευρά της επιστήμης;
Ένα μυθιστόρημα έχει τον δικό του σκοπό και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνεται μέσον, είτε για να εκλαϊκεύσει κάποιου είδους γνώση, είτε για να εμφυσήσει στον αναγνώστη κάποιο ιδεώδες. Ενα μυθιστόρημα είναι μια ιστορία, πρόσωπα και γεγονότα - και μια ιστορία τροφοδοτείται από τα πάντα. Γιατί όχι κι από τα μαθηματικά;
Πρέπει ωστόσο οι πλευρές εκείνες των μαθηματικών στις οποίες το μυθιστόρημα θα δώσει ζωή, να υποστούν δραματουργική επεξεργασία. Δεν επιζητώ να κάνω τα πράγματα πιο οικεία, θέλω μονάχα να τους αποδώσω το νόημά τους. Σήμερα, περισσότερο απ' ό,τι στο παρελθόν, είναι ζήτημα υψίστης σημασίας το να παλεύει κανείς ενάντια στον ιμπεριαλισμό του κέρδους, των προϊόντων του χρήματος, που τείνουν να μεταμορφωθούν σε υψηλές αξίες και που όλο και περισσότερο αιχμαλωτίζουν το πνεύμα μας. Απέναντι σ' αυτό το παλιρροϊκό κύμα είναι πολύ σημαντικό το να ξαναδώσουμε στη σοφία, την τέχνη, τη γνώση, τα μαθηματικά, τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, την αίγλη που τους αξίζει.
Λειτουργείτε περισσότερο ως μαθηματικός ή ως συγγραφέας όταν γράφετε; Θα απλοποιούσατε κάπου την πλοκή για να εξυπηρετήσει την επιστημονική εξέλιξη στο βιβλίο;
Στα μαθηματικά χρησιμοποιώ τη μυθοπλασία, τη φαντασία, την αφήγηση. Στη λογοτεχνία, την ακρίβεια, τη συνοπτικότητα, τη συνάφεια. Καθώς δεν ακολουθώ καμία λογική εκλαΐκευσης, δεν υπάρχει κανένας λόγος να "απλοποιώ". Αντιθέτως, δουλεύω με στόχο το να κάνω την πολυπλοκότητα να αποκτήσει ενδιαφέρον.
Καταφέρνετε να δίνετε τα μαθηματικά μ' έναν εξαιρετικά ελκυστικό και κατανοητό τρόπο, σαν παιχνίδι. Τι συμβαίνει στον τρόπο που τα διδασκόμαστε και δεν είναι το ίδιο «ελκυστικά»;
Δυστυχώς, ουδέποτε αντιμετωπίζονται ως μια ζωντανή "ύλη", μια ιστορική ανθρώπινη δραστηριότητα, ουδέποτε η σκέψη τους τίθεται στο προσκήνιο. Αντίθετα παρουσιάζονται σαν κάτι ερμητικό, το οποίο έχει καταλήξει σε συμπεράσματα, κάτι νεκρό, αποκομμένο από τα ερωτήματα που το έκαναν να έρθει στον κόσμο. Οσο για τα προβλήματα, πρόκειται για τεχνητά αντικείμενα, κατασκευασμένα ειδικά για την διδασκαλία και για την αξιολόγηση των μαθητών. Ολες αυτές οι αδυναμίες είναι εν μέρει ανεξάρτητες από τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι περιορίζονται ασφυκτικά μέσα σε προγράμματα χωρίς φιλοδοξία.
Στο βιβλίο σας «Μηδέν» διατρέχετε όλη την ιστορία του Ιράκ. Είναι η σημερινή κατάσταση που σας ώθησε σ' αυτό και πώς βλέπετε να εξελίσσεται;
Γη τυραννισμένη από τον Σαντάμ Χουσέιν, από τους Ιρανούς κι από τους Αμερικανούς... πώς μπορεί να ξεχάσει κανείς πως είναι ο τόπος όπου είδε το φως η γραφή και η γραφή των αριθμών, το έπος του Γκιλγκαμές και ο κώδικας του Χαμουραμπί; Για δύο χρόνια έζησα στη Μεσοποταμία, ένιωσα τον παλμό των Σουμερίων, διέπλευσα τον Τίγρη... Τι θα απογίνει αυτός ο τόπος που διαμελίζεται ανάμεσα σε δύο τρομοκρατίες, εκείνη του Μπους κι εκείνη της Αλ Κάιντα; Να ευχηθούμε να εξουδετερώσουν η μία την άλλη, έτσι ώστε να αφήσουν τη θέση τους σε ανθρώπους που θα ξαναχτίσουν τη χώρα απ' την αρχή; Για να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο, πρέπει να εκλείψει ο βλακώδης δογματισμός και η προσκόλληση σε θρησκείες που βασίζονται στο μίσος.
Σαν ένας από κείνους που έζησαν τον Μάη του '68, νιώθετε να 'χουν εκπληρωθεί σήμερα εκείνα τα αιτήματα;
Πραγματοποιούνται στη Γαλλία πολυάριθμες διαδηλώσεις, όχι ως μνημόσυνο του '68, αλλά ως επαναφορά του στην επικαιρότητα με το εξής σύνθημα: "το '68, δεν ήταν παρά μόνο η αρχή!" Εμείς, που βιώσαμε αυτή την περίοδο, γνωρίζουμε πως ένα μεγάλο κομμάτι της νόησης και της ευαισθησίας μας προέρχεται από το γεγονός πως βουτήξαμε χωρίς ιδεολογία σ' αυτές τις σπάνιες στιγμές, τις οποίες θεωρώ ως ένα δώρο της Ιστορίας. Σήμερα ο κόσμος είναι πιο σκληρός, πιο οξύς.
Κατ' εικόνα του χρήματος, που δεν γνωρίζει σύνορα και που σήμερα έχει γίνει η πραγματική διεθνής αξία, η ανατροπή δεν μπορεί παρά να είναι παγκόσμια, εφευρετική, απαλλαγμένη από κάθε ιδεολογία η οποία αδιάκοπα σκότωνε οτιδήποτε υπήρχε ζωντανό σε κάθε αντιστασιακή δράση προς όφελος της εκάστοτε φατρίας και της εκάστοτε παρωχημένης επαναστατικής βίβλου της. Είμαστε υπεύθυνοι για τους εαυτούς μας και ο καθένας οφείλει να διαφυλάξει το κομμάτι ζωής, ονείρου, παιδικότητας και επαναστατικότητας που τον καθιστά ένα ον μοναδικό.
