Οι πιθανότητες που έχει σήμερα ένας νέος άνθρωπος να πληροφορηθεί για τον Κουίσλινγκ είναι σχετικά λίγες. Για να μάθει ότι το όνομα του επί χιτλερικής κατοχής φιλοναζιστή δοτού πρωθυπουργού της Νορβηγίας έγινε συνώνυμο των προδοτών που κυβερνούν τη χώρα τους, ως υποχείρια ξένων κατακτητών, πρέπει να διαβάσει σίγουρα κάποιο σχετικό βιβλίο ιστορίας. Εκτός βέβαια και αν του αρέσουν τα αστυνομικά μυθιστορήματα και συγκεκριμένα αυτά που γράφει ο Γκούναρ Στόλεσεν.
Είναι δύο που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Πόλις», το παλαιότερο «Δικός σου, ώς το θανάτο» και αυτό που μόλις κυκλοφόρησε με τίτλο «Στο στοτάδι όλοι οι λύκοι είναι γκρι» (μετάφραση Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη). Σημειώστε πως ο Στόλεσεν (γεννήθηκε στο Μπέργκεν της Νορβηγίας το 1947), έχει γράψει δέκα ακόμα μυθιστορήματα, όλα με κεντρικό ήρωα τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Βαργκ Βέουμ.
Στους «Λύκους» ο Στόλεσεν επιστρέφει σε ένα αγαπημένο του θέμα, έστω και έμμεσα, την πολιτική ή μάλλον τους οικονομικούς κολοσσούς που χειραγωγούν την πολιτική και τους πολιτικούς, εκείνους που έχουν ασυλία απέναντι στο νόμο. Και πιάνει το νήμα της πλοκής, που ξεκινά το 1981, από πολύ παλαιότερα, από την εποχή που ο Κουίσλινγκ κυβερνούσε τη χώρα, ενώ οι αντιστασιακές ομάδες αγωνίζονταν για την απελευθέρωσή της.
Ηταν τότε που πολλοί αγωνιστές καταδίδονταν, συλλαμβάνονταν και δολοφονούνταν ή σκοτώνονταν μυστηριωδώς σε περίεργα ατυχήματα. Πίσω από όλους αυτούς τους φόνους κρυβόταν ένας προδότης, τον οποίο χρημάτιζαν οι Γερμανοί και οι αντιστασιακοί αποκαλούσαν «Ποντικοφάρμακο».
Εντελώς τυχαία ο Βαργκ Βέουμ θα μάθει για την ύπαρξή του, όταν στο καφέ όπου συχνάζει τα απογεύματα θα πέσει επάνω σ' έναν συνταξιούχο αστυνομικό, τον Χιάλμαρ Νίμαρκ. Θα είναι αυτός που θα του πει πως πιθανότατα το πραγματικό όνομα του προδότη ήταν Χάραλντ Ούλβεν, πως παρά τη σκληρή ανάκριση στην οποία τον είχε υποβάλει μετά την απελευθέρωση, είχε καταφέρει να βγει καθαρός και πως πιθανότατα ενέχετο σε μια έκρηξη που το 1953 άφησε πίσω της δεκαπέντε νεκρούς. Και, τέλος, πως είχε βρεθεί και ο ίδιος νεκρός, δολοφονημένος, με πολτοποιημένο το πρόσωπό του.
Το έναυσμα για ν' αρχίσει να ασχολείται ο Βέουμ μ' αυτή την τόσο παλιά ιστορία είναι η απόπειρα δολοφονίας κατά του Νίμαρκ και ο θάνατός του τελικά από μια ύποπτη καρδιακή προσβολή. Η πλοκή είναι άψογη, γεμάτη ανατροπές ώς την τελευταία σελίδα και εκπλήσσει τον αναγνώστη, ο οποίος άλλα περιμένει κι αλλιώς αποφασίζει ο συγγραφέας.
Ωστόσο, οι πραγματικές αρετές του βιβλίου βρίσκονται αλλού. Ο Στόλεσεν σκιαγραφεί τη νορβηγική κοινωνία και τις διαφορετικές της όψεις και γράφει για την ίδια τη χώρα του που υπεραγαπά. Και το κάνει αυτό συχνά με χιούμορ, κάποτε με κυνισμό αλλά και με αίσθηση της ποίησης. Κι αυτός, όπως και οι σύγχρονοί του εκπρόσωποι του νέου αστυνομικού μυθιστορήματος, δεν ενδιαφέρεται τόσο να δημιουργήσει και να λύσει εντέλει έναν γρίφο. Εκείνο που επί της ουσίας τον ενδιαφέρει είναι να αναφερθεί στα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, από την κατάρρευση του σοσιαλδημοκρατικού ονείρου ώς τις απογοητεύσεις του γάμου και ώς τα αίτια που οδηγούν στο έγκλημα.
Μέσα από τις περιπέτειες του ντετέκτιβ Βέουμ αποκαλύπτονται οι θεαματικές ανακατατάξεις που επέφερε η ανακάλυψη πετρελαίου -και η ξαφνική ευημερία που ακολούθησε- σε μια μάλλον φτωχή κοινωνία αγροτών και ναυτικών. Και το πλέον συγκινητικό είναι ότι ο συγγραφέας σκύβει με συμπόνια πάνω από τα θύματά του που η τύχη τους τον ενδιαφέρει περισσότερο ίσως και από την αποκάλυψη της ταυτότητας του δολοφόνου τους.
