Το τέλος της μικρής μας πόλης, ένα βιβλίο με συλλογή διηγημάτων

to-telos-tis-mikris-mas-polis-ena-vivlio-me-syllogi-diigimaton

Αυτό που δεν έγινε με τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής, τους Χίτες και τα αποικιακά στρατεύματα του Σκόμπι, γίνεται τώρα με την κρατική αδιαφορία και το χρήμα, που λειτουργεί ως νέος Εφιάλτης.

Γιατί η μάχη της Καισαριανής δεν έληξε τον σκληρό Δεκέμβρη του 1944. Λήγει τώρα, με την ήττα της ιστορίας της πόλης. Και αν οι πυροβολημένες αλλά απόρθητες προσφυγικές πολυκατοικίες χαμηλά στη λεωφόρο Εθνικής Αντίστασης μιλούν για το έπος, αριστερά στην ίδια λεωφόρο, όπως ανεβαίνει κανείς αλλά και προς τα μέσα, είναι οι μπουλντόζες που λειτούργησαν καλύτερα από τους όλμους. Σε λίγο τίποτα πια δεν θα έχει μείνει από την Καισαριανή που ξέραμε.

Δεν βρέθηκε ένας Τρίτσης να τη σώσει, όπως σώθηκε η Πλάκα. Κι έπειτα, η Καισαριανή αντιμετωπίστηκε πάντα από τους κρατούντες ως «η κόκκινη συνοικία».

Σύμφωνα με τον δήμαρχο της πόλης και καθηγητή Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Πειραιά Σπύρο Τζόκα, χτίζονται αυτή τη στιγμή 120 πολυκατοικίες, δίνοντας τη χαριστική βολή στο κάποτε ανθρώπινο πρόσωπο της περιοχής. Μετρήσαμε δεκάδες σπίτια που ήδη κατεδαφίζονται ή πρόκειται σύντομα να κατεδαφιστούν. Οι εργολάβοι σ' έναν πρωτοφανή αγώνα ταχύτητας ανταγωνίζονται μέσα από τις ταμπέλες τους. «Μοιάζει με επιδρομή. Οι εργολάβοι πάνε από σπίτι σε σπίτι. Δεν αναζητά πια ο πολίτης τον εργολάβο. Πάει αυτός στον πολίτη», λέει ο δήμαρχος.

Το «κόκκινο πανί»


Αν πάμε πίσω στο μακρινό 1920, στην τότε δασωμένη περιοχή που ονομαζόταν Καισαριανή διέμεναν 11 άτομα και το μοναδικό σπίτι ήταν αυτό του οπλαρχηγού Εξαρχου, κοντά στο σημερινό ξενοδοχείο «Κάραβελ», σπίτι που διατηρήθηκε ώς το 1970. Από τον Σεπτέμβρη του 1922 ωστόσο ώς τις αρχές του 1923 στεγάστηκαν στην Καισαριανή (αρχικά σε σκηνές και παράγκες και στη συνέχεια στα πλινθόκτιστα σπίτια που κατεδαφίζονται σήμερα) 8.000 πρόσφυγες από τα Βουρλά και το Σιβρισάρι της Μικράς Ασίας. Προοδευτικοί άνθρωποι και προδομένοι από το επίσημο κράτος, στράφηκαν εν τέλει προς την αριστερά, προδιαγράφοντας τη μοίρα της πόλης τους.

Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια έκτοτε, ώσπου το 1966, επί δημαρχίας Παναγιώτη Μακρή, να παρουσιαστεί η πρώτη μελέτη ανάπλασης της Καισαριανής στο Πανελλαδικό Συνέδριο Αρχιτεκτόνων. Ηρθε η χούντα, η Καισαριανή ήταν γι' αυτήν «κόκκινο πανί» κι έπρεπε να φτάσουμε στη μεταπολίτευση για να ξαναμπεί το θέμα της ανάπλασης των πλινθόκτιστων.

Από το 1974 ώς το 1990 οι προσπάθειες συνεχίστηκαν, χωρίς επί της ουσίας να καρποφορήσουν, πλην όμως στις 6 Απριλίου 1990, επί της τότε οικουμενικής κυβέρνησης, ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Κώστας Λιάσκας υπέγραψε χρηματοδότηση 325 εκατ. δρχ. για την ανάπλαση της προσφυγικής περιοχής της Καισαριανής. Η προς ανάπλαση περιοχή κάλυπτε 250 στρέμματα, όπου κατοικούσαν 1.700 νοικοκυριά. Η κυβέρνηση Ν.Δ. που ακολούθησε, διά του υπουργού ΠΕΧΩΔΕ Στέφανου Μάνου ακύρωσε την απόφαση. Τελευταία ακτίνα φωτός, ήγουν χρηματοδότησης, επί δημαρχίας Θανάση Μπαρτσώκα, υπήρξε το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Resite. Ομως, η Καισαριανή δεν προκρίθηκε, προς όφελος μιας περιοχής στην Πορτογαλία.

«Κατά το σχέδιο αυτό θα αποζημιώνονταν οι ιδιοκτήτες με την τρέχουσα εμπορική αξία των κατοικιών και ο δήμος θα τις αποκαθιστούσε με στόχο την κοινωφελή τους χρήση. Θα μπορούσαμε σ' αυτές να στεγάσουμε το Λαογραφικό Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού, παιδικούς σταθμούς, δημοτική βιβλιοθήκη κ.λπ. Οπότε στην όψη της πόλης θα υπήρχαν τα κτίρια που θα έδειχναν το ιστορικό της παρελθόν», λέει ο Σπ. Τζόκας.

Βλέποντας όμως και την άλλη πλευρά του νομίσματος αναφέρεται και στους ιδιοκτήτες, οι οποίοι όντας σε κακή οικονομική κατάσταση ονειρεύονταν (και ονειρεύονται) το πολυπόθητο διαμέρισμα.

«Στην περίπτωση που τα σπίτια κρίνονταν διατηρητέα έβλεπα με μαθηματικό τρόπο πως οι κάτοικοι αφενός θα διεκδικούσαν δικαστικά την ακύρωση της απόφασης και αφετέρου, επειδή δεν θα υπήρχαν χρήματα για την αναπαλαίωση, στο τέλος αυτά θα ρήμαζαν. Βεβαίως και το κράτος δίνει άτοκα δάνεια για την αποκατάσταση. Τι να σου κάνει όμως η γριούλα με τους άλλους τρεις συνιδιοκτήτες;» θα πει.

Άρα, την ευθύνη εκτός από το κράτος την έχει και ο κόσμος;

Σαφώς, αφού δίνει αντιπαροχή. Ομως το κάνει εξαιτίας της φτώχειας και της ανημποριάς, αφού η περιοχή κατοικούνταν από φτωχόκοσμο, ανεξάρτητα αν τώρα που χτίζονται πολυκατοικίες υπάρχει διαφοροποίηση.

Εν τέλει τα μόνα σπίτια στην Καισαριανή που έχουν κριθεί διατηρητέα έχουν όλα εμπορικές χρήσεις. Είναι τα ουζερί της πλατείας και τα μπαρ στην οδό Μισούντος, απέναντι από τη Φιλολάου. Ειδικά για ό,τι αφορά την πλατεία η όψη της θ' αλλάξει προς το καλύτερο, με ακόμα περισσότερο πράσινο. Εννοείται βέβαια πως η προ 25ετίας χτισμένη πολυκατοικία παραμένει εκεί για να την αμαυρώνει.

Ωστόσο, μια ελπίδα υπάρχει τουλάχιστον για τις «πυροβολημένες πολυκατοικίες». Είναι αυτές που οι όψεις τους είναι διάτρητες από τις σφαίρες της μάχης της Αθήνας, σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα και από βλήματα όλμων. Η προσπάθεια για την ανάπλασή τους έχει ξεκινήσει εδώ και ενάμιση χρόνο από ειδική υπηρεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ που συνεργάζεται με τις τεχνικές υπηρεσίες του δήμου.

Μα και αυτών τα διαμερίσματα δεν ανήκουν σε ιδιώτες;

Βεβαίως, οι οποίοι είναι ενήμεροι για τα σχέδια ανάπλασης. Το θετικό στην περίπτωση είναι ότι δύσκολα οι εργολάβοι μπορούν να τις πάρουν με αντιπαροχή γιατί έχουν εξαντλήσει τους συντελεστές τους και αυτό μας διευκολύνει να προχωρήσουμε. Κι ακόμα, στην περίπτωση αντιπαροχής πρέπει να προσκυρωθούν κοινόχρηστοι χώροι, που οι εργολάβοι δεν μπορούν να προσκυρώσουν μόνοι τους.

Και η σχετική μελέτη;

Θα παρουσιαστεί σ' ένα μήνα περίπου η προκαταρκτική. Οι κάτοικοι την περιμένουν. Και φυσικά κατανοώ το γεγονός πως είναι απογοητευμένοι, αφού για αναπλάσεις γίνεται λόγος εδώ και σαράντα χρόνια.

Τι προβλέπετε για το μέλλον της πόλης σας;

Είναι δυσοίωνο, και δυστυχώς δεν μπορώ να κάνω πολλά πράγματα. Από τότε που ήμουν φοιτητής, τότε που ακόμα δεν υπήρχε ανοικοδόμηση, πρότεινα να κατέβει ο συντελεστής δόμησης. Αν αυτό γινόταν πριν από 30 χρόνια θα υπήρχαν ελάχιστες διαμαρτυρίες και αντιδράσεις. Αν γινόταν σήμερα, η ανισότητα θα ήταν σαφής. Δεν σημαίνει τίποτα να έχεις μεγαθήρια και κάπου κάπου μονώροφα ή διώροφα. Το θέμα ήταν να διαφυλαχτεί όλη η περιοχή. Να έχει τον ίδιο χαρακτήρα. Και δυστυχώς, σήμερα, δεν μπορεί να γίνει το παραμικρό.

Οι προστριβές στο Σκοπευτήριο συνεχίζονται;

Η Σκοπευτική Εταιρεία θεωρεί πως είναι σπίτι της και πως είναι η μόνη που μπορεί να κάνει κουμάντο σ' αυτό. Εχουμε κάνει 40 δίκες, με τα ΜΑΤ απ' έξω, προκειμένου να γίνει εκεί το Μνημείο Εθνικής Αντίστασης. Σύντομα θα κάνουμε κι άλλη παρέμβαση, αντάρτικη, όπως πάντα. Και να σκεφτεί κανείς πως άλλη πρόθεση δεν έχουμε παρά να τιμήσουμε εκείνους που θυσιάστηκαν για να ζούμε σήμερα ελεύθεροι.

Υπάρχουν σκέψεις για άλλες πρωτοβουλίες, σχετικές με την ιστορία της πόλης;

Προγραμματίζουμε το Λαογραφικό Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού. Και βέβαια υπάρχει η πρότασή μας προς το ΥΠΠΟ για το "Χάραμα". Θέλουμε να στεγάσουμε σ' αυτό ένα πολιτιστικό κέντρο για την ιστορία του ρεμπέτικου, που θα περιλαμβάνει εκθεσιακούς χώρους, όπως και αντίστοιχους συναυλιών και εκμάθησης μουσικής.