Το μόνο σίγουρο είναι ότι δύσκολα μπορείς να κατηγοριοποιήσεις τον Ζαν Νουβέλ. Ο 62χρονος Γάλλος αρχιτέκτονας, που τιμήθηκε προχθές με το κορυφαίο βραβείο Pritzker (το Νόμπελ της αρχιτεκτονικής), φροντίζει κάθε κτίριό του να μην μοιάζει με κανένα προηγούμενο. Κι αν τώρα οι κριτές του βραβείου εκθειάζουν το ακραίο λεξιλόγιό του, είναι οι ίδιοι που όλα αυτά τα χρόνια τον προσπερνούσαν.
Κι εκείνος, αδιαφορώντας, θαύμαζε τις καμπύλες του Φρανκ Γκέρι (στενός του φίλος) αλλά και τα κατάφωτα αίθρια του Ρένζο Πιάνο. Και να σκεφτεί κανείς ότι το Ιδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» τον επισκέφτηκε τον περασμένο Ιανουάριο πριν τελικά επιλέξει τον Ιταλό συνάδελφό του.
Πάνω απaόλα εμπνέεται, όπως δηλώνει και ο ίδιος, από τους καθεδρικούς ναούς και τις εκκλησίες του 11ου και του 12ου αιώνα. «Η έρευνά μου επικεντρώνεται πάντα στην ιδέα της ιδιαιτερότητας. Δεν θέλω να επαναλαμβάνω το ίδιο λεξιλόγιο ή να κάνω την ίδια αρχιτεκτονική σε κάθε σημείο του πλανήτη, σαν αλεξιπτωτιστής. Το ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντά κάθε έργο σήμερα είναι η ύλη και το φως». Ούτε, όμως, τον ενδιαφέρει τα κτίριά του να συνομιλούν με το περιβάλλον τους. «Ο κόσμος όταν ακούει τη λέξη "περιεχόμενο", νομίζει ότι θέλεις να αντιγράψεις τα διπλανά κτίρια. Συχνά όμως περιεχόμενο είναι και η αντίθεση».
Ο Νουβέλ έγινε διάσημος το 1987 όταν ολοκληρώθηκε το Παγκόσμιο Αραβικό Ινστιτούτο στο Παρίσι, ένα από τα μεγάλα πρότζεκτ επί προεδρίας Μιτεράν. Εξωτικό, αν και τεχνολογικά προηγμένο, το κτίριο εντυπωσίασε. Η γυάλινη πρόσοψή του, για παράδειγμα, διαθέτει φακούς που αυτόματα ελέγχουν το φως που μπαίνει. Ηταν τότε 42 ετών.
Γεννημένος στο Φουμέλ της νοτιοδυτικής Γαλλίας ήθελε αρχικά να γίνει εικαστικός. Οι εκπαιδευτικοί γονείς του όμως, ήθελαν κάτι σταθερό. Ετσι συμβιβάστηκε με την αρχιτεκτονική. Στα 20 του κέρδισε στη Γαλλία το πρώτο βραβείο εθνικού διαγωνισμού και άνοιξαν αμέσως οι πόρτες στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού. Στα 25 του είχε ήδη ανοίξει το δικό του γραφείο.
Τα τελευταία χρόνια το όνομά του πρωταγωνιστεί στη διεθνή αρχιτεκτονική. Υπήρξε, μια εποχή που η δουλειά του προκαλούσε πολεμικά σχόλια. Την αντιμετώπιζαν σαν πρόκληση και ρήξη με όλες τις συμβάσεις. «Η πρόκληση δεν είναι αρχιτεκτονικό κίνητρο», δήλωνε, αυτός το 2005 στη «Μοντ».
Αυτή τη στιγμή δουλεύει το περίφημο παράρτημα του Μουσείου του Λούβρου στο Αμπου Ντάμπι. Δική του είναι η Οπερα του Πεκίνου, τα Γκούγκενχαϊμ στο Ρίο ντε Τζανέιρο, στο Μεξικό αλλά και στο Τόκιο, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Ρώμη, η επέκταση του Μουσείου «Ρέινα Σοφία» στη Μαδρίτη, η Οπερα της Λιόν. Στο Παρίσι δικά του είναι το Πάρκο της Βιλέτ, το οικοδομικό συγκρότημα Καρτιέ, το καινούργιο μουσείο Quai Branly και τόσα άλλα. Αν και το κύριο σώμα του έργου του βρίσκεται στην Ευρώπη, δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητη η παραγωγή του στις ΗΠΑ. Δικό του είναι το εντυπωσιακό (σαν κουτί) Θέατρο Γκάνθρι στη Μινεσότα, το μουσείο LACMA στο Λ. Αντζελες, οι υπερπολυτελείς κατοικίες στο 40 της οδού Μέρσερ στο Σόχο, ενώ ανέλαβε και τον ουρανοξύστη (75 όροφοι) δίπλα στο ΜΟΜΑ, Tower Verre τον ονομάζει -το πρότζεκτ που τον απασχολεί, όπως λέει, περισσότερο από κάθε άλλο. Φιλοδοξία του είναι να ξεχάσουν οι Νεοϋορκέζοι ό,τι ήξεραν για τους ουρανοξύστες. «Θα είναι κτίριο αρχέτυπο...», εξηγεί.
Και να σκεφτεί κανείς ότι το 1994 η εταιρεία του Νουβέλ χρεοκόπησε για ένα τέτοιο κτίριο! Ανέλαβε να χτίσει τον «πύργο χωρίς τέλος» στο Παρίσι και έπεσε έξω. Για μια δεκαετία δούλευε ως έμμισθο προσωπικό για να ξεχρεώσει. Σήμερα του ανήκει ξανά η μισή εταιρεία.
Εμπνέεται σχεδιάζοντας στα τραπεζομάντιλα των εστιατορίων (καλοφαγάς γαρ), συζητώντας ατελείωτα με φίλους. «Χρειάζομαι την ανάλυση. Γεννήθηκα μετά τον ΒaΠαγκόσμιο Πόλεμο. Τότε το πιο σημαντικό κίνημα ήταν ο στρουκτουραλισμός. Δεν μπορώ να κάνω κανένα κτίριο εάν δεν το αναλύσω».
Το βραβείο, που συνοδεύεται από 100.000 δολάρια, θα του απονεμηθεί στις 2 Ιουνίου στην Ουάσιγκτον.
