Ο κόσμος μισός. Συλλογισμοί που πυροδοτούν τη φαντασία

o-kosmos-misos-syllogismoi-pou-pyrodotoun-ti-fantasia

Πριν από λίγο καιρό μια ομάδα επιστημόνων άφησε σύξυλο τον ανδρικό πληθυσμό (και όχι μόνο) υποστηρίζοντας ότι οι γυναίκες θα μπορούν στο μέλλον να αυτογονιμοποιούνται με κύτταρα από τη σπονδυλική τους στήλη. Η τελευταία κάτοχος του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας Ντόρις Λέσινγκ είχε υπόψη ένα άλλο επιστημονικό άρθρο που ανέφερε ότι ο πρώτος άνθρωπος πάνω στη Γη ήταν πιθανότατα γένους θηλυκού, όταν έγραφε το μυθιστόρημά της «Η Σχισμή».

Η γνωστή για τις φεμινιστικές της ιδέες 89χρονη συγγραφέας μάς καλεί να φανταστούμε μια μυθική κοινωνία, απαλλαγμένη από σεξουαλικά ένστικτα, χωρίς φθόνο και αντιπαλότητες... μια κοινωνία χωρίς άντρες, στο νέο της μυθιστόρημα που σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως. Οχι μόνο για το ρηξικέλευθο θέμα του («είναι ένα μυθιστόρημα που δεν σέβεται την πολιτική ορθότητα», έχει πει η ίδια), αλλά και γιατί η πλοκή του είναι υποτυπώδης και οι χαρακτήρες του ανύπαρκτοι, σύμφωνα με την εφημερίδα «Γκάρντιαν».

Στον πρόλογο κιόλας του βιβλίου, που πρόσφατα κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση Τόνιας Κοβαλένκο, η Λέσινγκ χαρακτηρίζει τα αρσενικά «υστερόχρονη σκέψη του σύμπαντος», ενώ αναρωτιέται, «μήπως το ανδρικό φύλο αποτελεί νεότερο είδος, μεταγενέστερη εκδοχή;». Και συνεχίζει απτόητη: «Οι άνδρες στερούνται της σταθερότητας των γυναικών, οι οποίες μοιάζουν να διαθέτουν από φυσικού τους μια αρμονική σχέση με τον κόσμο. Νομίζω ότι οι περισσότεροι θα συμφωνούσατε με αυτή την άποψη, ακόμα κι αν είναι δύσκολο να διατυπωθεί ένας σαφής ορισμός της. Συγκρινόμενοι με τις γυναίκες, οι άνδρες είναι ασταθείς και απρόβλεπτοι».

Τέτοιοι συλλογισμοί πυροδότησαν τη φαντασία της για να περιγράψει στο μυθιστόρημά της την ιστορία των Σχισμών, μιας πανάρχαιας κοινότητας αμφίβιων ανέραστων θηλυκών που ζει νωχελικά σε μια παράκτια Εδέμ, αποκλεισμένη από ένα ψηλό βουνό. Αφηγητής αυτής της ιστορίας είναι ένας ηλικιωμένος ρωμαίος συγκλητικός, ο οποίος αποφασίζει να γράψει ένα ιστορικό έργο με κεντρικό θέμα τη δημιουργία του ανθρώπου.

Οι Σχισμές ούτε γνωρίζουν το αντρικό φύλο ούτε και το έχουν ανάγκη. Οπως η παλίρροια βρέχει τα πόδια τους, έτσι και η τεκνοποίηση καθορίζεται από τις φάσεις της σελήνης, καθώς φέρνουν στον κόσμο μόνο θηλυκά παιδιά. Οταν, όμως, γεννιέται ένα παράξενο βρέφος χωρίς «σχισμή» στα γεννητικά του όργανα, ένα αγόρι, η αρμονική διαβίωση αυτής της «ιδανικής» κοινότητας απειλείται. Στην αρχή οι γυναίκες εγκαταλείπουν το μωρό «τέρας» σε ένα βράχο. Ωστόσο, κι άλλα αγόρια γεννιούνται, ενώ πολλά από αυτά σώζονται από αετούς που τα μεταφέρουν σε μια κοντινή κοιλάδα.

Ετσι, με το πέρασμα του χρόνου δημιουργούνται δύο κοινότητες: η μια στην κοιλάδα είναι ανήσυχη, περιπετειώδης, ανεξάρτητη, εφευρετική, τολμηρή, ανυπόμονη, η άλλη στις σπηλιές είναι ήρεμη, υπομονετική, δίχως περιέργεια, συνεσταλμένη, ενστικτωδώς καλλιεργημένη, ονειροπόλα. Στη συνέχεια η Λέσινγκ περιγράφει πως οι δυο κοινότητες προσεγγίζουν η μια την άλλη και από την απόγνωση καταλήγουν στην αλληλεξάρτηση. Οι γυναίκες συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν πλέον να τεκνοποιήσουν μόνες τους, είναι ημιτελείς. Οι άντρες από την άλλη έχουν ανεπτυγμένο το ένστικτο της εξερεύνησης αλλά και της φυγής από τις ευθύνες της πατρότητας.

Αν στο παρελθόν ο αμερικανός κριτικός Χάρολντ Μπλουμ είχε κατηγορήσει την Λέσινγκ για σταυροφορία εναντίον των αρσενικών ανθρώπινων όντων, η ίδια υποστηρίζει ότι στα βιβλία της διατηρεί συναισθηματική ψυχρότητα τόσο απέναντι στις γυναίκες, όσο και στους άντρες. Αλλωστε και στη «Σχισμή» η συγγραφέας ασχολείται με θέματα που ενέπνευσαν τα περισσότερα από τα πρώτα της έργα: πώς δύο τόσο όμοια κι όμως διαφορετικά πλάσματα, όπως ο άντρας και η γυναίκα, καταφέρνουν να συμβιώσουν και με ποιο τρόπο οι διαφορές του φύλου επηρεάζουν την κάθε πτυχή της ύπαρξής μας. Κι ακόμα κατά πόσο τα φύλα διαμορφώνονται όχι μόνο από την κοινωνία αλλά και από την ίδια τη φύση.

Η Ντόρις Λέσινγκ γεννήθηκε το 1918 στην Περσία από βρετανούς γονείς και μεγάλωσε στη Νότια Ροδεσία (νυν Ζιμπάμπουε) με ακούσματα κλασικής μουσικής αλλά και τους ήχους των αφρικανικών τυμπάνων. Τώρα, γράφει ένα μυθιστόρημα με τίτλο «Αλφρεντ και Εμιλι», με επίκεντρο τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και πρωταγωνιστές τους γονείς της. «Ήταν μια δύσκολη εποχή για αυτούς», λέει. «Ο πατέρας μου κλήθηκε να πολεμήσει και έπαθε νευρικό κλονισμό. Με αυτό το βιβλίο ήθελα να δώσω στους γονείς μου τη ζωή που θα μπορούσαν να ζήσουν εάν δεν υπήρχε ο πόλεμος. Κι αυτό μου έδωσε μεγάλη ευχαρίστηση».