Λίγοι γνωρίζουν πως ο Τζουζέπε Βέρντι εκτός από σπουδαίος συνθέτης υπήρξε και πολιτικός. Το 1861, μάλιστα, σε ηλικία 48 ετών, εξελέγη μέλος του πρώτου ιταλικού Κοινοβουλίου. Ήδη στα πρώτα του έργα, που γράφτηκαν μέσα στο επαναστατικό κλίμα της εποχής, διακρίνει κανείς την ευαισθησία του ως προς την απελευθέρωση των ιταλικών κρατιδίων από τους Αυστριακούς και την ενοποίησή τους σε κυρίαρχη χώρα. Αυτή την πολιτική πλευρά του Βέρντι απηχεί η νέα παραγωγή της Λυρικής και του Μεγάρου «Σιμόν Μποκανέγκρα» που ξεκινά την ερχόμενη Κυριακή, διά χειρός του αμερικανού σκηνοθέτη Ντέιβιντ Ολντεν.
Το έργο, που ανέβηκε πρώτη φορά στον Φοίνικα της Βενετίας το 1857 και διαδραματίζεται τον 14ο αιώνα, διηγείται την περιπετειώδη ζωή του Γενοβέζου Σιμόν Μποκανέγκρα, υπαρκτού προσώπου που εδώ ενσαρκώνει ο γνωστός βαρύτονος Δημήτρης Τηλιακός. Φημισμένος κουρσάρος με αντιστασιακή δράση, ο Μποκανέγκρα κατάφερε, αν και πληβείος, να γίνει Δόγης, αλλά τελικά δολοφονήθηκε.
Στο έργο του Βέρντι, παράλληλα με την πολιτική ιστορία, εκτυλίσσεται και η ιστορία της χαμένης κόρης του ήρωα, ο οποίος, νεαρός ακόμα, και πριν γίνει Δόγης, ερωτεύτεται την κόρη ενός πανίσχυρου άντρα της Γένοβας, του Φιέσκο. Ομως αυτός αρνείται να του δώσει την κόρη του και την κρατά έγκλειστη στο παλάτι μέχρι που αυτή πεθαίνει. Καρπός του παράνομου αυτού έρωτα είναι ένα κοριτσάκι που μεγαλώνει σε ξένα χέρια και υιοθετείται από τους Γκριμάλντι, για να ξανασμίξει, νεαρή κοπέλα πια, με τον πραγματικό της πατέρα, λίγο πριν αυτός δολοφονηθεί.
Όταν πρωτανέβηκε, η όπερα «ήταν μια παταγώδης αποτυχία, ακόμα μεγαλύτερη και από την "Τραβιάτα" που ο Βέρντι είχε παρουσιάσει τέσσερα χρόνια νωρίτερα», λέει ο Δ. Τηλιακός. Αυτή ήταν συχνά η μοίρα έργων που στο πέρασμα των χρόνων αναγνωρίστηκαν ως αριστουργήματα...
Εμείς πάντως θα δούμε την τροποποιημένη εκδοχή που έκανε ο Αρίγκο Μπόιτο 24 χρόνια μετά το πρώτο ανέβασμα της όπερας.
«Είναι ένα έργο αξιόλογο. Δεν έχει εύκολα μουσικά εφέ και ούτε είναι αυτοσκοπός του το να κάνει προσιτή τη μουσική του», υποστηρίζει ο Δ. Τηλιακός. «Και βέβαια πρόκειται για έναν από τους πιο δύσκολους και όμορφους ρόλους στο ρεπερτόριο του βαρύτονου».
Η ενασχόληση του Βέρντι με την πολιτική τον ανέδειξε σε εθνικό σύμβουλο. Το σύνθημα μάλιστα «Viva Verdi!», ως ακροστιχίδα, στην εποχή του σήμαινε: «Ζήτω ο Βίκτωρ Εμμανουήλ βασιλιάς της Ιταλίας» (Viva Vittorio Emanuele Re d'Ialia). Με τη μουσική του ο Βέρντι εξέφρασε την επιθυμία των συμπατριωτών του να δουν την Ιταλία ελεύθερη και ενωμένη.
«Η συγκεκριμένη όπερα έχει έντονη πολιτική υπόσταση», επισημαίνει ο Δ. Τηλιακός. «Τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ Γένοβας και Βενετίας, σε μια εποχή που τρεις τέσσερις οικογένεις αστών, όπως του Φέσκο και του Γκριμάλντι ορίζουν τα πράγματα του τόπου. Ενας άνθρωπος του λαού, αγωνιστής, συνδιαλέγεται με την εξουσία, αλλά η εξουσία τον εξοντώνει όταν αυτός παύει να εξυπηρετεί τα συμφέροντά της. Πιστεύω πως οι αναφορές και στο σήμερα είναι προφανείς για κάθε θεατή», λέει.
Το συγκεκριμένο ανέβασμα του έργου αναδεικνύει τη διαχρονική διάσταση της όπερας. «Θα δείτε μια κλασική σκηνοθεσία, όχι όμως με την έννοια της περούκας και της δαντέλας, με τα οποία κάποιοι ταυτίζουν το κλασικό ανέβασμα. Το σκηνικό είναι αφαιρετικό και δεν τοποθετεί τη δράση σε κάποια συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Ένας μεγάλος άδειος χώρος με έντονα χρώματα, το φεγγάρι στο βάθος, ένα σκηνικό κάπως κυβιστικό στη σύλληψή του. Ζούμε στην εποχή του σκηνοθέτη και της άνευ λόγου και ουσίας προκλητικότητας. Κι αυτό με τρομάζει», εξομολογείται ο Δ. Τηλιακός. «Ιδιαίτερα όταν δουλεύω στις γερμανόφωνες χώρες με πιάνει στομαχόπονος. Πλάθεις ως ερμηνευτής έναν ρόλο, και δεν ξέρεις πώς τελικά θα σου βγει. Ισως ακουστεί αλαζονικό σε κάποιους, αλλά πιστεύω πως οι ερμηνευτές είναι αυτοί που εντέλει θα αναδείξουν ή θα θάψουν ένα έργο, ακόμα κι αν η σκηνοθεσία είναι σπουδαία ή απλώς μέτρια. Για μένα όλα εξαρτώνται από τη συναισθηματική ανατριχίλα...»
Η παράσταση θα παιχτεί στις 4, 7, 9 και 11 Μαΐου σε μουσική διεύθυνση Κάρλο Μοντανάρο. Παίζουν ακόμα οι Α. Μαράμπιο, Φρ. Ντεμούρο, Μπ. Σάμπο, Δ. Πλατανιάς, Δ. Κασιούμης, Φ. Δελλατόλας και Α. Καλογήρου. Τη χορωδία της Λυρικής διευθύνει ο Ν. Βασιλείου.
