Εξεπλάγη ένα μέρος του ελληνικού τηλεθεάμονος κοινού όταν στους δέκτες του ξεκίνησε να προβάλλεται η σειρά «Extreme Makeover», με πρωταγωνιστές συμπολίτες μας που προκειμένου να «βελτιώσουν» την εμφάνισή τους παρέδωσαν το κορμί τους βορά σε νυστέρια χειρουργών και σε εκατομμύρια μάτια αδηφάγων καταναλωτών του «πόνου των άλλων». Ουδέν μεμπτόν στην επιθυμία καθενός να αλλάξει το σώμα του (περί πνεύματος, βέβαια, ούτε κουβέντα…).
Οι όποιες ενστάσεις εγέρθηκαν από την εκμετάλλευση της οικονομικής ανέχειας των υποψήφιων Αδώνιδων και Αφροδιτών, που μόνο ανταλλάσσοντας την ιδιωτικότητά τους με τη μετατροπή τους σε ωριαίους τηλεστάρ θα αποκτούσαν τα πολυπόθητα ζυγωματικά και τους επιθυμητούς γλουτούς. Η δημόσια διαπόμπευση του σώματος, η μετατροπή της προσωπικής αγωνίας για μια μεταφορική «θέση στον ήλιο» της ηδονιστικής κοινωνίας των ωραίων και μια κυριολεκτική θέση στον ήλιο μιας αυγουστιάτικης παραλίας έγινε σόου με όλα τα παρελκόμενα: σασπένς, δάκρυα συγκίνησης, ευτυχισμένοι συγγενείς, νευρώδες μοντάζ, χειροκροτητές.
Οι «παίκτες» ωστόσο ήταν ενήλικοι με σώας τας φρένας και η αυτοδιάθεση του κορμιού τους θεμελιώδης κατάκτηση του δυτικού πολιτισμού. Δικαίωμά τους. Ουκ ολίγοι ιατροί, σήμερα που ο όρκος του Ιπποκράτη ερμηνεύεται με ρήτρα ευρώ, δέχθηκαν να παίξουν τον ρόλο του στυλίστα. Επίσης δικαίωμά τους. Το κανάλι που πρόβαλλε τη σειρά αναζητούσε καταναλωτές διαφήμισης, αίματος και λίπους. Δικαίωμά του. Αλλά και το κοινό, σε μια σπάνια επίδειξη αντανακλαστικών, γύρισε την πλάτη στη σειρά και το τηλεκοντρόλ σε άλλα κανάλια, προτιμώντας Λάκηδες γλυκούληδες και Λάκηδες σκέτους. Η σειρά κόπηκε λόγω έλλειψης τηλεθεατών.
Δεν αμφιβάλλω ότι, αργά ή γρήγορα, θα επιστρέψει σε αυτήν ή σε κάποια άλλη πιο «προχώ» εκδοχή. Άλλωστε στις ΗΠΑ, Μέκκα του τηλεοπτικού ριάλιτι, τέτοιες εκπομπές βαράνε κόκκινο στην τηλεθέαση εδώ και χρόνια, ίσως γιατί ο ένας στους πέντε Αμερικανούς δεν δικαιούται ιατρικής περίθαλψης, οπότε μιας και «δεν έχει ψωμί, τρώει τηλεοπτικό παντεσπάνι». Όταν εμείς τρώγαμε βαλανίδια αυτοί είχαν ήδη χοληστερίνη. Και φρόντιζαν δημοσίως να επιδείξουν τη θεραπεία για τους λίγους τυχερούς. Τώρα που έχουμε κι εμείς χοληστερίνη, καιρός να κάνουμε λιποαναρρόφηση, λίφτινγκ και μπότοξ, στο κυνήγι μιας εκ προοιμίου χαμένης αειθαλούς νεανικότητας. Βέβαια, η ιατρική και παραϊατρική τηλεοπτική μανία δεν είναι σημερινό φρούτο.
Ο Μάρσαλ Μακ Λούαν από το 1964, στην ίδια μελέτη του στην οποία περιλαμβάνεται και η πασίγνωστη φράση «το μέσο είναι το μήνυμα», είχε προβλέψει ότι τα τηλεοπτικά προγράμματα με γιατρούς και ασθενείς θα κυριαρχήσουν στη ζωή μας λόγω της ιδεοληψίας και των εμμονών που μας δημιουργούν για την «ευημερία» του σώματός μας. Το «City Hospital», το πρώτο ιατρικό σίριαλ, γυρίστηκε το μακρινό 1951, ενώ από τότε έχουν προβληθεί στις ΗΠΑ περίπου 50 αντίστοιχες σειρές, 25 στη Μεγάλη Βρετανία, πολλές δεκάδες στον υπόλοιπο κόσμο.
Οι πρώτες μεγάλες επιτυχίες ήταν οι σαπουνόπερες «General Hospital» και «The Doctors», που βγήκαν στον αέρα την ίδια ακριβώς ημέρα του 1963, στο ABC και το NBC αντίστοιχα. Η πρώτη μάλιστα προβάλλεται ανελλιπώς καθημερινά μέχρι σήμερα. Το «Dr Kildare» (1961-1965) με τον Ρίτσαρντ Τσάμπερλεν μετέτρεψε τον γιατρό πρωταγωνιστή της σε νεανικό είδωλο μιας ολόκληρης γενιάς. Το «Medical Center» προβαλλόταν από το 1969 ως το 1976, ενώ το αντιπολεμικό «MASH» (Mobile Army Surgical Hospital) από το 1972 ως το 1983.
Η άνοιξη των ιατρικών και νοσοκομειακών δραμάτων έρχεται όμως το 1994, με την ταυτόχρονη έναρξη τριών σειρών που άφησαν εποχή: «Chicago Hope» στο CBS, «Side Effects» στο καναδικό CBC και «ER» στο NBC. Το «Chicago Hope» έμεινε στην ιστορία ως το πρώτο αμερικανικό πρόγραμμα που σε εθνικό δίκτυο έδειξε το εγχειρισμένο στήθος μιας έφηβης, ενώ στην ίδια σειρά ακούστηκε για πρώτη φορά στην τηλεόραση η λέξη «shit». Το «ER», βραβευμένο με δεκάδες Έμμι και Χρυσές Σφαίρες, βασισμένο σε μια ιδέα του Μάικλ Κράιτον και του Στίβεν Σπίλμπεργκ, ξεπέρασε τα 30 εκατομμύρια τηλεθεατών και διανύει φέτος τη 15η σεζόν του.
Είναι η σειρά που καθιέρωσε τον Τζορτζ Κλούνι ως σταρ, παίχτηκε μια φορά ζωντανά σε πραγματικό χρόνο και μάλιστα επαναλήφθηκε τρεις ώρες αργότερα για να καλύψει τη διαφορά ώρας στις ΗΠΑ, ενώ θεωρείται από τις πιο πιστές αναπαραστάσεις ενός πραγματικού δημόσιου νοσοκομείου, όσο κι αν η ιατρική προσήλωση και η αίσθηση καθήκοντος εμφανίζονται υπερβολικά μεγεθυσμένες. Με την επιτυχία του έστρωσε τον δρόμο για όλες τις σύγχρονες σειρές που αυξάνονται και πληθύνονται, μετατρέποντας ολοένα και περισσότερο το ιατρικό λειτούργημα σε παρένθεση, εστιάζοντας περισσότερο στο δράμα και στις κοινωνικές-προσωπικές-σεξουαλικές σχέσεις των χαρακτήρων.
Στο «Grey’s Anatomy», που απέκτησε ήδη ένα spin-off με τίτλο «Private Practice», o κυνισμός, ο ανταγωνισμός και η σκληρότητα γίνονται τα διαβατήρια για την ανέλιξη στην ιεραρχία ενός ιδιωτικού νοσοκομείου, στο «Scrubs» το χιούμορ συνδυάζεται με το δράμα, στο «Dr. House» ο πραγματισμός, η βαναυσότητα και η τραχύτητα ενός διαγνώστη-«υπερανθρώπου» είναι προϋποθέσεις για τη θεραπεία του ασθενούς και στο «Nip/Tuck» δυο πλαστικοί χειρουργοί, οι οικογένειές τους και οι φίλοι τους επιδίδονται σε έναν ανελέητο αγώνα σεξουαλικού και οικονομικού ανταγωνισμού, με φόντο τον φανταχτερό κόσμο της μόδας και του χρήματος. Φυσικό επακόλουθο όλων αυτών ήταν τα ριάλιτι πλαστικής χειρουργικής. To αμερικανικό «Extreme Makeover» ξεκίνησε το 2002 στοχεύοντας στην «ολική επαναφορά» καθημερινών ανθρώπων.
Τα βρήκε σκούρα, όμως, τότε που μια υποψήφια παίκτρια αυτοκτόνησε όταν την απέρριψαν την τελευταία στιγμή λόγω υψηλού κόστους των απαραίτητων εγχειρήσεων και αφού προηγουμένως είχαν γυριστεί σκηνές με συγγενείς και φίλους της που δήλωναν on-camera πόσο άσχημη είναι και πόσο σημαντικό είναι να «μεταμορφωθεί». Το «90210» παρακολουθεί την προσωπική ζωή ενός διάσημου πλαστικού χειρουργού του Μπέβερλι Χιλς, το «Swan» υποσχόταν μεταμορφώσεις και συμβόλαια με εταιρείες μόντελινγκ, στο «I Want a Famous Face» του MTV οι παίκτες επέλεγαν σε ποιο διάσημο πρόσωπο θέλουν να μοιάσουν, προτιμώντας κυρίως την Πάμελα Άντερσον και τον Μπραντ Πιτ. Η Μπριγκίτε Νίλσεν, πρώην κυρία Σταλόνε, σε ριάλιτι σόου της γερμανικής τηλεόρασης υπέστη μια σειρά πλαστικών επεμβάσεων για να μπορέσει να «ξαναστηρίξει στο στήθος της δυο κούπες του εσπρέσο», όπως είπε.
Πρόσφατες έρευνες στις ΗΠΑ έδειξαν ότι το 79% όσων κάνουν πλαστική εγχείρηση δηλώνουν πως τους παρακίνησε η τηλεόραση. Η ιστορία της τηλεόρασης έχει αποδείξει ότι η επανάληψη φρικιαστικών σκηνών αντί να ευαισθητοποιεί και να ενεργοποιεί αντιδράσεις εξοικειώνει και συμφιλιώνει με τη φρίκη. Την εποχή της ευγονικής και των βλαστοκυττάρων η τηλεόραση γίνεται το αποτελεσματικότερο εργαλείο διαπαιδαγώγησης και εκπαίδευσης του τηλεθεατή στο τάχα αναπόφευκτο διαζύγιο με το σώμα του και την «αναγκαιότητα» ενός extreme makeover. Πασχίζει να τον πείσει πως είναι τέρας που πρέπει να γίνει, πάση θυσία, πεντάμορφο. Το τέρας που χρειάζεται extreme makeover είναι πλέον η τηλεόραση.
