Όσο κι αν ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, το Ίντερνετ, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και τα ψηφιακά μέσα έχουν κατακτήσει το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης ψυχαγωγίας και διασκέδασης, κυρίως των παιδιών, οι παραδοσιακές μορφές τέχνης, εξελισσόμενες και αξιοποιώντας νέες δυνατότητες, ανθίστανται και εξακολουθούν να ασκούν μια σπάνια γοητεία. Μια από αυτές, ίσως η πιο παλιά αλλά ακόμη ζωντανή, είναι η τέχνη του κουκλοθέατρου.
Μια τέχνη που μεθαύριο, Σάββατο 21 Μαρτίου, έχει την τιμητική της, καθώς γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Κουκλοθέατρου με μια σειρά εκδηλώσεων για μικρούς και μεγάλους, από δεκάδες θέατρα και καλλιτεχνικές ομάδες. Από τα προϊστορικά χρόνια, όπως έχουν δείξει ευρήματα σε διάφορα μέρη της Γης, ο άνθρωπος κατασκεύαζε ανδρείκελα που τα χρησιμοποιούσε για να μιμηθεί τις κινήσεις και τους ήχους ανθρώπων και ζώων, αλλά και για να δημιουργήσει πρωτόγονες μορφές τέχνης, όπως γράφει μια από τις πρωτοπόρες ελληνίδες κουκλοπαίκτριες, η Ελένη Θεοχάρη-Περάκη, στο βιβλίο της «Κουκλοθέατρο, τέχνη και τεχνική».
Στην Αρχαία Αίγυπτο και στην Αρχαία Ελλάδα είναι βέβαιο πως τέτοια ανδρείκελα χρησιμοποιήθηκαν για ψυχαγωγικούς και θρησκευτικούς λόγους, ενώ θεωρείται πως από τους Ρωμαίους διαδόθηκε η τέχνη αυτή στη Δυτική Ευρώπη. Στον Μεσαίωνα, σε λαϊκές γιορτές και πανηγύρια, οι κούκλες και οι μαριονέτες χρησιμοποιήθηκαν από καλλιτέχνες του δρόμου και περιοδεύοντες θιάσους, οι οποίοι έστηναν συνήθως κωμικές παραστάσεις για μεγάλους και παιδιά, ενώ στην Αναγέννηση η ιταλική κωμωδία επινόησε κάποιους «τύπους» που έπαιξαν πρωταγωνιστικούς ρόλους τους επόμενους αιώνες, όπως ο Αρλεκίνος, ο Πανταλεόνε, ο Πουλτσινέλα κ.ά.
Από το 1800 και μετά το κουκλοθέατρο γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και οι παραστάσεις του δεν περιορίζονταν πια στον δρόμο και σε λαϊκά γλέντια αλλά μπήκαν σε θέατρα και όπερες, ενώ άρχισαν να γράφονται σενάρια και μουσικές ειδικά για τέτοιες παραστάσεις. Ο 20ός αιώνας και η έλευση του κινηματογράφου, αρχικά σήμαναν μια κάμψη στην αποδοχή και τη δημοτικότητα του κουκλοθέατρου, το οποίο όμως κατόρθωσε να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, να εκμεταλλευτεί νέες τεχνικές και μεθόδους και να επανακτήσει μεγάλο μέρος από τη δημοφιλία του. Εικαστικοί καλλιτέχνες και λογοτέχνες όπως ο Alfred Jarry, εξπρεσιονιστές όπως ο Oskar Kokoschka, ντανταϊστές όπως ο George Grosz και ο Jean Arp, αλλά και μέλη του κινήματος του Bauhaus γοητεύτηκαν από το κουκλοθέατρο, το επαίνεσαν και εξήραν τις δυνατότητές του.
Ο Ντάριο Φο, που επανειλημμένα χρησιμοποίησε κούκλες και μαριονέτες στα έργα του, έχει πει: «Ένα από τα πιο ελκυστικά χαρακτηριστικά του κουκλοθέατρου είναι το κωμικό στοιχείο: παράδοξο, ευφυές και αποτελεσματικό. Το κωμικό παίρνει την έκφρασή του όχι μόνο από τις χειρονομίες, οι οποίες συγκροτούν μια μοναδική και θεμελιώδη γλώσσα σε αυτόν τον τύπο θεάτρου, αλλά και από το λεξιλόγιο, τα θεατρικά σκηνικά και το τοπίο. Μετατρέπεται συχνά σε σκληρή και αμείλικτη κοινωνική κριτική, παρά το γεγονός ότι αυτό δεν παρουσιάζεται ποτέ ως αυτοσκοπός».
Τα τελευταία χρόνια το κουκλοθέατρο γνωρίζει μια νέα άνθιση και όλο και περισσότεροι νέοι καλλιτέχνες κατασκευάζουν και σχεδιάζουν σκηνικά και κούκλες, όλο και περισσότεροι ερμηνεύουν και διοργανώνουν παραστάσεις, ενώ και το κοινό διευρύνεται και αγκαλιάζει και πάλι τις παραστάσεις τους. Στα Πανεπιστημιακά Παιδαγωγικά Τμήματα, αλλά και στα Τμήματα Θεατρικών Σπουδών της χώρας μας, πολλοί φοιτητές και διδάσκοντες στρέφουν το ενδιαφέρον τους τόσο στην επιτέλεση όσο και στη μελέτη του κουκλοθέατρου.
Σε αυτό συνετέλεσαν και τα διάφορα διεθνή φεστιβάλ που πραγματοποιούνται σε πολλά μέρη του κόσμου, αλλά και η δημιουργία διεθνών ενώσεων καλλιτεχνών του κουκλοθέατρου που συνεργάζονται και προσπαθούν να διαδώσουν αυτό το είδος συναρπαστικής τέχνης. Ο πιο σημαντικός διεθνής φορέας είναι η UNIMA (Union Interantional de la Marionnette) που εκπροσωπείται στην Ελλάδα από την UNIMA Hellas, μη κυβερνητικό και μη κερδοσκοπικό οργανισμό, που δραστηριοποιείται πολύπλευρα, εκδίδοντας βιβλία και ενημερωτικά έντυπα και διατηρώντας ένα μόνιμο χώρο στέκι, ανοικτό στο κοινό, το Κέντρο Κουκλοθέατρου, όπου οργανώνει εκδηλώσεις, εργαστήρια, ομιλίες, εκθέσεις, συναντήσεις κ.λπ. Ειδικά για τους φετινούς εορτασμούς της Παγκόσμιας Ημέρας Κουκλοθέατρου που διεξάγονται υπό τον γενικό τίτλο «Όλη η πόλη φτιάχνει κούκλες», αναμένεται να πραγματοποιηθούν παραστάσεις και εκδηλώσεις σε διάφορους χώρους και θεατρικές σκηνές (για το πλήρες πρόγραμμα μπορείτε να ενημερωθείτε από την ιστοσελίδα www.unimahella.org ή να τηλεφωνήσετε στα 210-8326357 και 210-5141252).
Οι εκδηλώσεις αναμένεται να κορυφωθούν την Κυριακή 22 Μαρτίου, οπότε από το μεσημέρι μέχρι αργά το βράδυ πολλοί κουκλοθίασοι και επαγγελματίες κουκλοπαίκτες θα βρίσκονται στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου για μια ανοιχτή γιορτή γνωριμίας με το κοινό, για παραστάσεις δρόμου, ανοιχτά εργαστήρια κατασκευής και εμψύχωσης κούκλας για ανήλικους και μεγάλους και για πολλές ακόμα εκπλήξεις.
