Η αγορά περίμενε τόσο την επιμήκυνση του δανείου από την τρόικα, όσο και τη μείωση του επιτοκίου δανεισμού. Τι ήταν λοιπόν αυτό που εξέπληξε θετικά και έκανε, δικαίως, την κυβέρνηση να επιχαίρει για την επιτυχή έκβαση της συνόδου κορυφής του περασμένου σαββατοκύριακου;
Για πολλούς οικονομολόγους, κυρίως αυτούς που έχουν μάθει να αναλύουν τα δεδομένα της αγοράς με το τετριμμένο «ένα κι ένα κάνουν δύο», η πτώχευση της Ελλάδας ήταν κάτι το δεδομένο από πέρισυ κιόλας. Οι συστάσεις των οίκων αξιολόγησης που ακολούθησαν τις πρώτες ανακοινώσεις της νεοεκλεγείσας κυβέρνησης Παπανδρέου από το τέλος του 2009 (αυτές που αναφέρονταν σε τρομακτικές υπερβάσεις στο έλλειμμα της χώρας που παρέλαβαν από την προηγούμενη κυβέρνηση), δεν άφηναν την παραμικρή αμφιβολία ότι η χώρα αδυνατούσε να ανταπεξέλθει στο διογκωμένο δημόσιο χρέος της και με μαθηματική ακρίβεια, επρόκειτο να οδηγηθεί στη στάση πληρωμών από το Μάιο του 2010. Η ιστορία όμως, έχει δείξει πολλάκις στο παρελθόν, ότι αυτή η υπεραπλουστευμένη λογική αδυνατεί να προβλέψει επιτυχώς τις εξελίξεις, καθότι δε λαμβάνει καθόλου υπ’ όψη μία σωρεία παραμέτρων, οι οποίες μπορούν να μεταβάλλουν αυτά που μάθαμε στο δημοτικό, σε μία στρεβλή μεν, απόλυτα αληθινή δε, πραγματικότητα που μας λέει πως ‘’ένα κι ένα – υπό προϋποθέσεις – κάνουν έντεκα’’!
Τι σημαίνουν όλα αυτά;
Καλώς ή κακώς, η Ελλάδα είναι μέλος της Ευρωζώνης και ασχέτως με το αν θα έπρεπε να έχει γίνει δεκτή εξ’ αρχής – η άποψή μου είναι πως δε θα έπρεπε – αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι βρίσκεται μέσα και πως οι υπόλοιποι εταίροι μας, θα κάνουν ότι περνάει απ’ το χέρι τους για να παραμείνει μέσα! Γιατί; Ερωτεύτηκαν τα όμορφα μάτια μας ή αποφάσισαν ξαφνικά να τιμήσουν τους ένδοξους προγόνους μας, διασώζωντας τους άμοιρους απογόνους του Σωκράτη, του Περικλή και του Αισχύλου; Φυσικά όχι. Απλά, τη δεδομένη χρονική στιγμή, αν η Ελλάδα πτώχευε και εγκατέλειπε τη ζώνη του ευρώ, τα διεθνή κερδοσκοπικά κεφάλαια – που εδρεύουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο – θα έπαιρναν κατά σειρά ‘’αμπάριζα’’ πρώτα την Ιρλανδία και την Πορτογαλία και εν συνεχεία την Ισπανία, την Ιταλία και το Βέλγιο, οδηγώντας τις ομοίως εκτός ευρωζώνης και αφήνοντας πίσω τους τα συντρίμμια ενός οράματος που ήταν εξ’ αρχής πολύ φιλόδοξο για να υλοποιηθεί. Και αυτό, τα μεγάλα αφεντικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Γαλλία και η Γερμανία, δεν επρόκειτο με τίποτα να το δεχθούν. Έτσι, στην απλή αριθμητική ενός χρέους το οποίο ήταν αδύνατον να εξυπηρετηθεί αυτόνομα, μπήκε μία παράμετρος την οποία δεν είχαν αντιληφθεί – και εξακολουθούν πεισματικά να μην αντιλαμβάνονται - οι διεθνείς ‘’Αγγλοσάξωνες’’ κερδοσκόποι και τα φιλαράκια τους, οι οίκοι αξιολόγησης (για το ρόλο των οποίων αξίζει να αφιερωθεί εξ’ ολοκλήρου ένα μελλοντικό άρθρο). Συνεπώς – και αυτό είναι το όλο νόημα της παρούσας τοποθέτησής μου – η λύση του δημοσίου χρέους της Ελλάδας, δεν είναι κάτι που μπορεί να αναζητηθεί αποκλειστικά στην οικονομική θεωρία, αλλά μάλλον αποτελεί ζήτημα πολιτικής απόφασης. Αν δεν ίσχυε κάτι τέτοιο, η χώρα θα είχε βαρέσει κανόνι από πέρισυ! Και αυτήν την παράμετρο – της πολιτικής χροιάς που αναπόφευκτα έχει το θέμα του δημοσίου χρέους της χώρας – την υποστήριζα σθεναρά τόσο σε πελάτες, όσο και σε πλήθος συζητήσεων που είχα με φίλους μου όλο το προηγούμενο διάστημα. Και φυσικά, επαυξάνω επί του παρόντος, μια που οι εξελίξεις της πρόσφατης συνόδου κορυφής, δείχνουν να με δικαιώνουν.
Και γιατί με δικαιώνουν; Διότι πέραν των απολύτως αναμενομένων διευκολύνσεων της επιμήκυνσης του χρέους και της μείωσης κατά μία ποσοστιαία μονάδα του επιτοκίου με το οποίο μας χρεώνουν οι εταίροι μας, προχώρησαν και σε κάτι επιπλέον: Τη δυνατότητα του ταμείου χρηματοπιστωτικής σταθερότητας να παρεμβαίνει στην πρωτογενή αγορά χρέους, αγοράζοντας ομόλογα των κρατών της Ευρωζώνης, όταν οι συνθήκες της ελεύθερης αγοράς καθιστούν το επιτόκιο δανεισμού απεχθές για τις εκδότριες χώρες! Με δυο λόγια, αν το 2014 – ή και ακόμα νωρίτερα - η Ελλάδα αποτολμήσει να βγει στις αγορές διεξάγοντας δημοπρασία δεκαετών ομολόγων και η επενδυτική κοινότητα ‘’προσφέρει’’ επιτόκια σαν αυτά που διαμορφώνονται επί του παρόντος στη δευτερογενή αγορά ομολόγων (ήτοι 10 – 15%), το ταμείο θα μπορεί να τα αγοράζει με 4 ή 5%! Αυτό από μόνο του, διασφαλίζει σε σημαντικό βαθμό τη δυνατότητα προσφυγής στις αγορές πολύ νωρίτερα απ’ ότι θα ήταν φυσιολογικό βάσει της απλής, αριθμητικής λογικής που περιγράφαμε προηγουμένως. Άρα, ένας βραχνάς λιγότερος.
Αυτό φυσικά, δε σημαίνει πως ως δια μαγείας λύθηκαν αυτοστιγμής όλα τα προβλήματά μας. Τουναντίον, ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς και δύσβατος. Η κυβέρνηση πρέπει να πείσει τους εταίρους μας πως έστω κι αν υπάρχουν καθυστερήσεις, οι οποίες εν πολλοίς οφείλονται στο σαθρό μοντέλο που έχουμε υιοθετήσει στη δομή της κοινωνίας μας – προσοχή: της κοινωνίας μας και όχι μόνον της οικονομίας μας! - μπορούμε κάποια στιγμή σχετικά σύντομα να παρουσιάσουμε πρωτογενή πλεονάσματα και να αξιοποιήσουμε επιτέλους τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας καθώς και τον αναξιοποίητο εθνικό μας πλούτο. Και ας σταματήσουμε επιτέλους να μεμψιμοιρούμε με εντελώς χαζά επιχειρήματα περί εκποίησης εθνικής περιουσίας (άλλο ένα ζήτημα στο οποίο αξίζει να αφιερωθεί εξ’ ολοκλήρου ένα μεταγενέστερο άρθρο) ή στενές συμφεροντολογικές κορώνες κάποιων εργατοπατέρων, οι οποίοι αρνούνται να χάσουν τα προνόμια που τόσο απλόχερα τους προσέφερε στο παρελθόν ο κακώς εννοούμενος σοσιαλισμός της πρασινογάλαζης λαίλαπας της τελευταίας τριακονταετίας – με την εξαίρεση της τριετίας 1990 - 1993.
Αν πάψει λοιπόν η στείρα αντιπολίτευση των μεμονωμένων συμφερόντων και η κοινωνία αποφασίσει επιτέλους να ομονοήσει εν όψει της επικείμενης καταστροφής που αναπόφευκτα θα ερχόταν με τη λογική του ‘’ένα κι ένα κάνουν δύο’’, τότε το πείραμα του μνημονίου θα έχει πετύχει, αντίθετα με όλες τις αρχικές προβλέψεις των επαειόντων και των διεθνών (βλέπε, Αμερικανικών) οίκων αξιολόγησης, γιατί όπως απέδειξε η σύνοδος κορυφής, η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δε θα αφήσει την Ελλάδα να χρεοκοπήσει, δίνοντάς της ακόμα περισσότερα όπλα για να αντιμετωπίσει το χρέος της. Ποιά μπορεί να είναι αυτά;
Κατ’ αρχάς, η δυνατότητα της χώρας να δανειοδοτηθεί απ’ ευθείας από το ταμείο χρηματοπιστωτικής σταθερότητας με ένα ποσό της τάξεως των 30 με 50 δισ. ευρώ, με αποκλειστικό σκοπό την επαναγορά προγενεστέρων εκδόσεων ομολόγων στη δευτερογενή αγορά. Δηλαδή, πάρε παιδί μου 50 με επιτόκιο 4 με 5% και βγες μόνη σου να αγοράσεις τα ομόλογά σου που λήγουν τα επόμενα τρία με τέσσερα χρόνια, τα οποία τιμολογούνται ήδη στο 75 με 80% της ονομαστικής τους αξίας. Αυτομάτως, μειώνεις το χρέος σου κατά 10 δισ. (!!!), επειδή πολλά ‘’αμερικανάκια’’ (ίσως και χωρίς εισαγωγικά) είναι διατεθειμένα να τα ξεφορτωθούν όσο - όσο, γιατί έτσι τους προτρέπουν οι δικοί τους οίκοι αξιολόγησης! Αν το πείραμα πετύχει, μπορείς και να το ξανακάνεις, όσο υπάρχουν μπούφοι να σου τα δίνουν πίσω, χάνοντας στην πραγματικότητα τα λεφτά τους. Και φυσικά, ένας τέτοιος μηχανισμός επαναγοράς, εξασφαλίζει με μαθηματική ακρίβεια τη μείωση των διαβόητων spreads, κάτι το οποίο σημαίνει ταχύτερη έξοδο στις αγορές. Μ’ ένα σμπάρο, δυο τρυγόνια!
Ένα άλλο όπλο που κρατάει επί του παρόντος στη φαρέτρα της η Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι το λεγόμενο ‘’Ευρωομόλογο’’, κάτι που έχει ήδη εφαρμοστεί πιλοτικά στην περίπτωση της Ιρλανδίας. Το έχουν προτείνει επιφανείς πολιτικοί παράγοντες από την Ιταλία και το Λουξεμβούργο και είναι απολύτως βέβαιο πως θα υλοποιηθεί κάποια στιγμή στο μέλλον και όσον αφορά στην Ελλάδα, όταν ωριμάσουν επαρκώς οι συνθήκες.
Και γιατί λοιπόν δε λαμβάνονται αυτά τα μέτρα μια ώρα αρχύτερα για να τελειώνουμε με τη φαρσοκωμωδία των απανταχού κερδοσκόπων; Διότι οι εταίροι μας δεν είναι κορόιδα να μας εμπιστευτούν χωρίς προηγουμένως να έχουν εξασφαλίσει πως δε θα επαναλάβουμε τα εγκλήματα του παρελθόντος. Γιατί μόνο μέσα από τη σταδιακή δημοσιονομική εξυγείανση – έστω κι αν μας πάρει περισσότερο χρόνο από ότι προβλέπεται στο μνημόνιο – θα διασφαλιστεί πως οι ανεκδιήγητοι πολιτικοί μας θα πάψουν επιτέλους να ληστεύουν τα – κοινοτικά πλέον – κεφάλαια και να διορίζουν ένα κάρο περιττούς (για να μην επαναλάβω τη γνωστή, αμφιλεγόμενη φράση του αντιπροέδρου της κυβέρνησης) στο δημόσιο. Και όσο εξακολουθούμε να βαδίζουμε στο δρόμο της αρετής – όπως υποχρεωτικά κάνει πλέον η κυβέρνηση, ενίοτε συγκρουόμενη με συμφέροντα τα οποία η ίδια στο παρελθόν ευνόησε με ψηφοθηρικά κριτήρια – τόσο η ‘’κακιά’’ Άνγκελα θα μπορεί να μας δίνει το κατιτίς μας, αψηφώντας το κοινό αίσθημα στη χώρα της.
Και ποιά θα είναι η κατάληξη; Εδώ μπορώ να δώσω λίγο credit στον πρωθυπουργό για τη φράση του «ή αλλάζουμε, ή βουλιάζουμε». Γιατί στην πραγματικότητα, έτσι είναι. Ή ο Έλληνας θα πάψει επιτέλους να βάζει το προσωπικό του συμφέρον πάνω από το εθνικό (απεργώντας κάθε φορά που απειλούνται τα εξωφρενικά του ‘’κεκτημένα δικαιώματα’’, παρακωλύοντας την κυκλοφορία στην πρωτεύουσα, αρνούμενος να πληρώσει εισιτήριο στα Μ.Μ.Μ., σπάζοντας μαγαζιά, καταλαμβάνοντας διάφορα Α.Ε.Ι. για δήθεν ανθρωπιστικούς λόγους, αρνούμενος να μεταταγεί σε υπηρεσίες που υπολειτουργούν λόγω ελλείψεως προσωπικού) ή θα αποτύχουμε να πείσουμε τους εταίρους μας ότι μας αξίζει μία προηγμένη χώρα. Και δε με νοιάζει αν οι κανόνες θα μας επιβληθούν από το εξωτερικό, γιατί πολύ απλά, εμείς από μόνοι μας αδυνατούμε τόσο να θεσπίσουμε προηγμένους κανόνες, όσο και να εξασφαλίσουμε την τήρησή τους. Και το φαινόμενο δεν είναι μόνο των καιρών, αλλά δυστυχώς, είναι διαχρονικό. Ανέκαθεν ο Έλληνας ήταν ‘’παρτάκιας’’ κι αυτό το συναντάς στην καθημερινότητά σου, φίλε αναγνώστη, από τον εξυπνάκια που σε προσπερνάει σπρώχνοντας στην ουρά, μέχρι τον αδιάφορο που διπλοπαρκάρει όπου βρει, αρκεί να κάνει τη δουλειά του.
Δεν είναι τυχαίο ότι στη σύγχρονη ιστορία μας, όλες οι επιτυχίες στα πεδία των μαχών που με τόση υπερηφάνεια εορτάζουμε (1821-28, 1912-13, 1941-45), σημειώθηκαν όταν είχαμε στο πλάι μας ισχυρούς συμμάχους. Αντιθέτως, όποτε αποφασίσαμε να τσαμπουκαλευτούμε με τους εξ’ ανατολάς γείτονές μας από μόνοι μας (1897 και 1920-22), γνωρίσαμε ταπεινωτικές συντριβές. Μ’ αυτό που λέω, δεν προσπαθώ επ’ ουδενί να υποτιμήσω τις δυνατότητες του Έλληνα, οι οποίες εκτιμώ ότι συγκριτικά με το σωρό των υπολοίπων, είναι σαφώς ανώτερες - λαμπρό παράδειγμα αποτελούν οι συμπατριώτες μας που διαπρέπουν σχεδόν σε όλους τους τομείς στο εξωτερικό. Όμως, εκείνοι λειτουργούν σε περιβάλλοντα που διακρίνονται από στοιχειώδη – τουλάχιστον – οργάνωση και σε πολιτισμένες συνθήκες, εν αντιθέσει με την πατρίδα μας, όπου αυτές οι λαμπρές δυνατότητες εξαντλούνται στο πώς θα ρίξει ο ένας τον άλλον.
Η Ελλάδα λοιπόν, εν πολλοίς οφείλει την ίδια της την ύπαρξη στις ξένες δυνάμεις και στη διπλωματία. Ο Παπανδρέου ο νεώτερος, σαφώς δεν έχει τη διεθνή εμβέλεια ενός Καποδίστρια ή ενός Βενιζέλου, όμως η ιστορική συγκυρία τον έφερε στη θέση να διαπραγματεύεται την οικονομική επιβίωση της χώρας του σε μία ιδιαζόντως δύσκολή περίοδο. Ας μελετήσουμε λίγο την ιστορία μας κι ας τον βοηθήσουμε ο καθένας με τον τρόπο μας, είτε μας είναι συμπαθής, είτε όχι, είτε τον θεωρούμε σωτήρα, είτε ανεπαρκή. Στο κάτω - κάτω της γραφής, εμείς τον ψηφίσαμε (και σας διαβεβαιώ πως δεν τον ψήφισα εγώ!). Κι ας μας είπε προεκλογικά ότι ‘’λεφτά υπάρχουν’’. Δεν έχουμε άλλη λύση, πρέπει κάποια στιγμή να το παραδεχθούμε! Μόνοι μας δε μπορούμε. Χρειαζόμαστε κι εμείς το Γερμανό μας!
Υ.Γ. 1: Μια που είναι στην επικαιρότητα η τηλεοπτική σειρά ‘’1821’’, θα σας θυμίσω πως την ώρα που ο Ιμπραήμ είχε καταλάβει σχεδόν όλη τη χώρα – πλην Ναυπλίου και νήσων Αιγαίου – οι διάφοροι οπλαρχηγοί εξακολουθούσαν να τσακώνονται μεταξύ τους, εμπλεκόμενοι σε έναν αιματηρό, εμφύλιο πόλεμο, να καταπιέζουν ληστεύοντας τους απανταχού αμάχους και να διεκδικούν χρήματα από την κυβέρνηση. Την ίδια ώρα, τρεις τύποι ονόματι Codrington, De Rigny και Van der Heyden, επικεφαλείς ειρηνευτικού στολίσκου, διέλυσαν τον οθωμανικό στόλο (τριπλάσιας ισχύος) στο Ναυαρίνο, προσφέροντας στην Ελλάδα την ανεξαρτησία της. Τους γνωρίζετε; Τη Σάσα Μπάστα και τη Τζούλια Αλεξανδράτου όμως, είμαι σίγουρος πως τις γνωρίζετε...
Υ.Γ. 2: Αυτός ο καραγκιόζης ο οποίος υπέγραψε ως Γ.Β. και ‘’ενημέρωσε’’ την προηγούμενη εβδομάδα μέσω τριών blog ότι η Ελλάδα θα πτωχεύσει στις 23 Μαρτίου, ήταν φαρσέρ ή μήπως πληρώθηκε από τους γνωστούς αγγλοσάξωνες κερδοσκόπους; Και αυτά τα παπαγαλάκια που κάθε τρεις και λίγο προτρέπουν τους αδαείς συνανθρώπους μας να αποσύρουν τις καταθέσεις τους από τις τράπεζες ή να βγάλουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό, γιατί δε γίνονται περισσότερο επώνυμοι, υπογράφοντας τις σχετικές τους αναλύσεις; Τουλάχιστον η Citigroup και ο Roubini, οι οποίοι μας έχουν προειδοποιήσει εδώ και καιρό για το περιβόητο haircut στα ελληνικά ομόλογα, έχουν το θάρρος της γνώμης τους, ασχέτως εάν επωφελούνται οι ίδιοι από τον πανικό που διασπείρουν.
Έχοντας πλήρως την ευθύνη της προσωπικής μου άποψης, καλώ τους αναγνώστες του παρόντος να αγνοούν επιδεικτικά – και τους πιο τολμηρούς, να χλευάζουν κιόλας – τους καταστροφολόγους καλοθελητές που υπάρχουν στον περίγυρό τους! Είπαμε, όλα είναι ζήτημα πολιτικής απόφασης..
