Δύο στάσεις στην πόλη για τον πολιτισμό του άστεως, τον πολιτισμό της καθημερινότητας, τον πολιτισμό των δρόμων. Λυρική, η κατάληψη της λογικής: Τη στιγμή που διαβάζετε αυτές τις γραμμές η κατάληψη της Εθνικής Λυρικής Σκηνής έχει τελειώσει. Ματαιώθηκαν βέβαια οι πρώτες τρεις παραστάσεις της «Ζιζέλ». Μικρό το κακό, θα πείτε. Είναι έτσι;
Την προτελευταία ημέρα του Ιανουαρίου μια ομάδα νέων καλλιτεχνών που δεν ανήκουν στο δυναμικό της Λυρικής κατέλαβε το Θέατρο Ολύμπια της οδού Ακαδημίας. Θα μπορούσε να σκεφθεί κανείς ότι η έδρα της Λυρικής πλήρωσε τη γεωγραφική της εγγύτητα με τα Εξάρχεια. Λίγο πιο κάτω, στη διασταύρωση της Ακαδημίας με τη Χαριλάου Τρικούπη, σταθμεύει κάθε βράδυ μια κλούβα των ΜΑΤ. Αλλά η επιλογή του χώρου δεν ήταν τυχαία, αν πιστέψουμε τα όσα γράφουν στο μπλογκ τους. Η Λυρική στοχοποιείται από τους καταληψίες γιατί, λέει, λειτούργησε σε δύσκολες περιόδους της ελληνικής ιστορίας (Κατοχή, Εμφύλιος, Πολυτεχνείο, κ.ά.).
«Όταν δολοφονήθηκε ο Μιχάλης Καλτεζάς», διαβάζουμε στο μπλογκ, «όποτε εκπυρσοκροτούν περίστροφα αστυνομικών, την ημέρα που ανάγκασαν την Κωνσταντίνα Κούνεβα να πιει βιτριόλι, τις ημέρες που οποιοσδήποτε μπάτσος παίρνει τη διαταγή να χτυπήσει διαδηλωτές, τις βραδιές που οι συλληφθέντες της εξέγερσης του Δεκέμβρη είναι ακόμα στις φυλακές, τη στιγμή που οποιοσδήποτε μαθαίνει ότι χάνει τη δουλειά του, η Λυρική προσφέρει στο κοινό της διαφυγή και στην κοινωνία μια καθησυχαστική εικόνα ευμάρειας».
Υποθέτουμε ότι πρόκειται για παρεξήγηση. Εμείς ξέραμε μέχρι σήμερα ότι η τέχνη είναι το καταφύγιο σε δύσκολες ώρες, πως η μουσική, ο κινηματογράφος, το θέατρο, η όπερα βρίσκονται από τη φύση τους απέναντι στον ολοκληρωτισμό, στη βία, στην τρομοκρατία. Η παρεξήγηση ίσως οφείλεται σε συσχετισμό της όπερας με την άρχουσα τάξη. Αν πήγαιναν να παρακολουθήσουν κάποια τυχαία παραγωγή της ΕΛΣ θα διαπίστωναν, με έκπληξη ίσως, πως το κοινό της Λυρικής δεν αποτελείται από μεγαλοβιομηχάνους και κυρίες με καπέλα από το Κολωνάκι.
Οι καταληψίες πιθανότατα αγνοούν ότι η Εθνική Λυρική Σκηνή δεν διαθέτει ακόμα ιδιόκτητο κτίριο. Το Ολύμπια που κατέλαβαν ενοικιάζεται, πληρώνεται δηλαδή από τους έλληνες φορολογουμένους. Αντίθετα, γνωρίζουν πολύ καλά ότι θα αποκτήσει δική της στέγη ύστερα από τη δωρεά ενός ιδιωτικού ιδρύματος, του Ιδρύματος Νιάρχου, την οποία και καταγγέλλουν. Γράφουν ότι «εδώ και μήνες έχει αποφασιστεί να κλείσει ο σημερινός χώρος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και το Πολιτιστικό Κέντρο «Σταύρος Νιάρχος» έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες για να συστεγαστεί στο Δέλτα του Φαλήρου η Εθνική Λυρική Σκηνή και η Εθνική Βιβλιοθήκη που θα είναι μια υπερσύγχρονη τερατο-κατασκευή».
Έτσι, «ο πολιτισμός παραδίδεται σε Νιάρχους, Λαμπράκηδες και εφοπλιστές, για να δεξιώνονται τους υψηλούς καλεσμένους τους, ενώ για τον περισσότερο κόσμο απομένει η κουλτούρα της τηλεόρασης και του σκυλάδικου». Προφανώς οι καταληψίες της Λυρικής προτιμούν να πληρώνουμε εμείς τις διασκεδάσεις των καλοπερασάκηδων εφοπλιστών. Και... «τερατο-κατασκευή» η λιτή κατασκευή του Ρέντσο Πιάνο, μέσα σε ένα πάρκο 140 στρεμμάτων. «Τις τρεις μέρες λειτουργίας της κατάληψης έγινε μία προσπάθεια, μέσα από καλλιτεχνικούς αυτοσχεδιασμούς και διάφορους πειραματισμούς, να ανακαλύψουμε νέα μονοπάτια επικοινωνίας και έκφρασης», τονίζουν στο μπλογκ τους.
Και συνεχίζουν: «Σε άτακτα χρονικά διαστήματα, η Ακαδημίας καταλήφθηκε από “εξεγερμένα μπαλέτα” και κύκλους λαϊκών παραδοσιακών χορών, που την μετέτρεψαν σε έναν ζωντανό κι ελεύθερο χώρο σπάζοντας την κανονικότητα». Ας τους υπενθυμίσει κάποιος ότι την ίδια ώρα που επιχειρούν τους καλλιτεχνικούς τους αυτοσχεδιασμούς, κάποιοι άλλοι συμπολίτες τους, με τα ίδια ακριβώς δικαιώματα και υποχρεώσεις, εμποδίζονται να πάνε στη δουλειά τους. Οι ερμηνείες περί δημοκρατίας στην Ελλάδα του 2021 είναι πολύ περισσότερες από αυτές που φανταζόμασταν.
Μια (πρώην) αμφιλεγόμενη πεζοδρόμηση: Τις επόμενες εβδομάδες ο Νικήτας Κακλαμάνης θα ανακοινώσει την πεζοδρόμηση της οδού Αθηνάς, με βάση τη μελέτη της Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων της Αθήνας. Καλά νέα, καταρχήν για την ίδια την Ενοποίηση, η οποία τα τελευταία χρόνια επιβιώνει με τον τρόμο ενδεχόμενης έλλειψης αντικειμένου. Ευτυχώς καθυστέρησε η ανάπλαση στο Μοναστηράκι και τώρα ενεργοποιούνται τα σχέδια του δημάρχου για την πιο αμφιλεγόμενη πεζοδρόμηση στην Αθήνα μετά την Ερμού. Γιατί αμφιλεγόμενη;
Η οδός Αθηνάς δεν είναι ένας οποιοσδήποτε δρόμος του κέντρου. Κατεξοχήν εμπορική οδός, έχει ταυτιστεί με τη λειτουργία της Βαρβακείου Αγοράς. Θεωρητικά υπάρχουν πολλές ενστάσεις γιατί αιωρείται στον αέρα ο κίνδυνος μια ενδεχόμενη πεζοδρόμηση να επηρεάσει μελλοντικά τις χρήσεις της περιοχής. Εφόσον τα αυτοκίνητα δύσκολα θα προσεγγίζουν την Αθηνάς πώς θα επιβιώσει το εμπόριο; Ο ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ Αθανάσιος Αραβαντινός έγραφε τον Σεπτέμβριο στην «Ελευθεροτυπία» ότι και τίποτα να μη γίνει στην Αθηνάς και πάλι οι χρήσεις σε μεγάλο βαθμό θα αλλάξουν τα επόμενα χρόνια.
«Τότε, όμως», επεσήμανε, «δεν θα υπάρχει η παράμετρος του κοινού καλού και της βελτίωσης της ποιότητας του αστικού χώρου, αφού, φοβάμαι, ότι δεν θα πραγματοποιηθεί ούτε θα εγκριθεί ο γενικός σχεδιασμός, άρα και ο καθορισμός των χρήσεων γης. Έτσι, οι τελευταίες θα ευθυγραμμιστούν μόνον με τα ιδιωτικά κερδοσκοπικά συμφέροντα και η κατάσταση για το κοινωνικό σύνολο θα γίνει πιο δυσχερής. Και επειδή πολύς λόγος γίνεται για τα βαρέα εμπορεύματα της οδού Αθηνάς, σε αντίθεση με της Ερμού, ας πούμε και τούτο.
Οι επιχειρήσεις πώλησης βαρέων εμπορευμάτων, αν δεν έχουν ήδη εκσυγχρονιστεί, θα το κάνουν σύντομα. Η διπλή μετακίνηση των εμπορευμάτων από την αποθήκη προς το κέντρο της πόλης και από εκεί στο σπίτι του καταναλωτή αντικαθίσταται με μία μόνο μετακίνηση, από την αποθήκη στον τελικό προορισμό. Το κατάστημα βαρέων ειδών στο κέντρο της πόλης εξελίσσεται σε εκθεσιακό χώρο, ώστε ο υποψήφιος αγοραστής να επιλέξει και να παραγγείλει, όχι και να μεταφέρει». Όπως ακούγεται, οι επαγγελματίες της οδού Αθηνάς τα έχουν βρει με τον δήμαρχο. Πρυτάνευσε, φαίνεται, το καλό της πόλης.